ΣΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΤΑΥΡΩΝΙΤΗ – Επιμνημόσυνη δέηση στους 12 εκτελεσθέντες από τους ναζί

Χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Πλατανιά κ. Γιάννης Μαλανδράκης για να δώσει τον λόγο αμέσως μετά στην κεντρική ομιλήτρια, εκπαιδευτικό και πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Ταυρωνίτη κα Ευτυχία Κατάκη να αναφερθεί λεπτομερώς στα θλιβερά επεισόδια της περιόδου

Με αρκετό κόσμο τελέσθηκε το απόγευμα της Πέμπτης η καθιερωμένη επιμνημόσυνη δέηση στο Μνημείο των 12 εκτελεσθέντων κατοίκων του Ταυρωνίτη και της γύρω περιοχής από τους ναζί την Κατοχή. Το «παρών» έδωσε ο δήμαρχος Πλατανιά με άλλους αυτοδιοικητικούς και εκπροσώπους Φορέων, Συλλόγων και Σωμάτων Ασφαλείας.  

Η εκδήλωση μνήμης συμπεριλαμβάνεται στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων για τον εορτασμό της Μάχης της Κρήτης και πραγματοποιείται κάθε χρόνο από τον Δήμο Πλατανιά, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ταυρωνίτη και τις τοπικές Κοινότητες Ταυρωνίτη και Καμισιανών.

Χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Πλατανιά κ. Γιάννης Μαλανδράκης για να δώσει τον λόγο αμέσως μετά στην κεντρική ομιλήτρια, εκπαιδευτικό και πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Ταυρωνίτη κα Ευτυχία Κατάκη να αναφερθεί λεπτομερώς στα θλιβερά επεισόδια της περιόδου εκείνης.

Παραθέτουμε ολόκληρη την ομιλία:

Η εκτέλεση των 12  

Η Κρήτη  υπήρξε πάντα «το νησί των γενναίων», «το νησί των ηρώων, το νησί των θυσιών.

Σίγουρα  είναι κι αυτό κι εκείνο κι όλα μαζί. Όσα κι αν γραφτούν  είναι πάντα ελάχιστα. Γιατί η Κρήτη είναι τόσο μεγάλη σε προσφορά, τόσο πλούσια σε ιστορία, τόσο όμορφη που δεν μπορεί να εξαντληθεί σαν θέμα.

 Το τελευταίο γεγονός της κρητικής  Ιστορίας είναι η περιώνυμη Μάχη της Κρήτης, όπως επικράτησε να ονομάζεται η επική αντίσταση των υπερασπιστών της νήσου κατά των Γερμανών εισβολέων, το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου του 1941.Η μάχη αυτή βέβαια είναι γεγονός της Παγκόσμιας  Ιστορίας και εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο των γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα , είναι και γεγονός της Ελληνικής Ιστορίας, καθώς είναι η φυσική συνέπεια και ο δραματικός επίλογος του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Η άμυνα της Κρήτης είχε παραμεληθεί, ίσως γιατί κανένας δεν πίστευε ότι ο Χίτλερ θα αποτολμούσε μια δύσκολη επιχείρηση για την κατάληψή της. Εντούτοις η γερμανική ηγεσία είχε αποφασίσει την επιχείρηση και είχε ετοιμάσει το πολεμικό σχέδιο Ερμής που στηριζόταν στην χρησιμοποίηση αερομεταφερόμενων επίλεκτων μονάδων αλεξιπτωτιστών. Η επιχείρηση ανταποκρινόταν στην αχαλίνωτη φιλοδοξία του αρχηγού της γερμανικής αεροπορίας Γκαίριγκ και του υπαρχηγού του Στούντεντ, ο οποίος είχε εκπονήσει τα σχέδια και επέβλεπε προσωπικώς στην εκτέλεσή τους.

Η προπαρασκευή της εισβολής ξεκίνησε στις 14 Μαΐου, με ισχυρό βομβαρδισμό στρατηγικών στόχων στην Κρήτη. Η ουσιαστική εισβολή έγινε τα ξημερώματα της 20ής Μαΐου, με ανελέητο βομβαρδισμό  και ρήψη αλεξιπτωτιστών στην περιοχή των Χανίων. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας έπεσαν αλεξιπτωτιστές στο Ρέθυμνο  και το απόγευμα στο Ηράκλειο. Κύριος στόχος των εισβολέων ήταν η κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε, στο οποίο θα προσγειώνονταν στη συνέχεια ελεύθερα τα αεροσκάφη τους.

Στις 15 Μαΐου, λίγες μόλις μέρες πριν την τελική εξόρμηση για την κατάληψη του αεροδρομίου  ,εδώ, ακριβώς σ’ αυτό το σημείο, ξεκινάει μια υπερήφανη, μα θλιβερή και τραγική ιστορία.

Δυο μονοθέσια καταδιωκτικά αεροπλάνα τύπου Μέσερσμιτ Me 109, τα οποία πετούν πάνω απ’ το νεοκατασκευασμένο αεροδρόμιο του Μάλεμε ( η κατασκευή του ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1940 από μονάδες της 14^ης Ταξιαρχίας Πεζικού της Βρετανικής Κοινοπολιτείας), προσβάλλονται από τα αντιαεροπορικά πυρά των Βρετανών και πραγματοποιούν αναγκαστική προσγείωση στην παραλία του χωριού Ταυρωνίτη στη θέση Πλάκα.

Δυο αγρότες, ο Βασίλης Κουτσάκης από τον Ταυρωνίτη κι ο Νικόλαος Κερατζιμπασάκης από τα Καμισιανά, που δούλευαν λίγο πιο κάτω, παράτησαν τα  χωράφια τους κι έτρεξαν στον τόπο της πτώσης.

Εκεί, ένας εκ των δυο αγροτών, ο Κερατζιμπασάκης, προσπάθησε να πάρει το πιστόλι του ενός εκ των δυο πιλότων. Στη σύρραξη που ακολούθησε τραυματίσθηκαν ελαφρά οι πιλότοι . Κατόπιν οι ντόπιοι τους αφοπλίζουν και τους παραδίδουν στα συμμαχικά στρατεύματα που είχαν είδη φτάσει στην περιοχή. Οι Βρετανοί τους επιβιβάζουν σε ασθενοφόρο και αφού πυρπολούν τ’ αεροπλάνα, αναχωρούν με κατεύθυνση τα Χανιά.

Την όλη σκηνή παρακολούθησε ένας Ρώσος ή  Πολωνός με το όνομα Γρηγόρης Ποζιάνσκι, ο ποίος  θα προδώσει το γεγονός στους κατακτητές και θα συκοφαντήσει τον Κερατζιμπασάκη και Κουτσάκη ότι κακοποίησαν τους δυο πιλότους.

Στις 20 με 29 Μαΐου και μετά από λυσσώδεις μάχες, κυρίως λόγω της απρόσμενα θαρραλέας και ηρωικής αντίστασης του κρητικού λαού, οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές καταλαμβάνουν το νησί.

….Η πρώτη σφοδρή μάχη που έδωσαν στην περιφέρεια της δυτικής Κρήτης ήταν η μάχη του Ταυρωνίτη. Στη μάχη αυτή, την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων έπεσαν ηρωικά οι παρακάτω: από τα Καμισιανά ο Μανωλακάκης Κων/νος, τραυματίας αδειούχος του αλβανικού μετώπου, από τον Ταυρωνίτη ο Μαθιουδάκης Ιωάννης και Αντώνιος Σκορδύλης, ο Κουτσάκης Βασίλειος (Φαϊγιάννης) καταγόμενος από το Γαλατά, ο Καπνισάκης Εμμανουήλ από τις Βούβες, ο Κολόμπος Στυλιανός από τις Καρρές ο Μπερτάκης Ιωάννης από τη Μαραθοκεφάλα, ο Δρακακάκης Ιωάννης από το Σέλινο.

Η άμυνα των γενναίων υπερασπιστών προξένησε τόση εντύπωση στους κατακτητές, ώστε ο ίδιος ο Χίτλερ σε ραδιοφωνική ομιλία του κατά τη διάρκεια της Μάχης, μεταξύ άλλων αναφέρει ότι οι ένοχοι κάτοικοι έπρεπε να τιμωρηθούν σκληρά και οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί θα λογοδοτήσουν ενώπιον των γερμανικών στρατοδικείων.

Αμέσως μετά την οριστική κατάληψη της μεγαλονήσου ο  πτέραρχος Φον Κούρτ Στιούντεντ ξεκινήσει άμεσα δικαστική έρευνα, ώστε να διεξάγει αντίποινα. Δώδεκα στρατιωτικοί δικαστές αρχίζουν ανακρίσεις στις 26 Μαΐου, οι οποίες και ολοκληρώνονται μετά από τρεις μήνες.

Όμως ο Στούντετ τυφλωμένος από το μίσος του, εξαιτίας του αποδεκατισμού του επίλεκτου σώματος που ο ίδιος είχε δημιουργήσει, ήδη από τις 31 Μαΐου εκδίδει διαταγή στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρει ότι πρέπει να διεξαχθούν αντίποινα για τις δολιοφθορές που έκανε ο κρητικός λαός εις βάρος των γερμανών στρατιωτών. Τα αντίποινα θα είναι εκτελέσεις, πρόστιμα, ολοκληρωτική καταστροφή χωριών δια πυρός και εξόντωση του αντρικού πληθυσμού της περιοχής .

Τις εντολές του για αντίποινα χωρίς τυπικές διαδικασίες άρχισαν να εφαρμόζουν οι περισσότεροι γερμανοί αξιωματικοί. Έτσι μέσα στον Ιούνιο έχουμε τις εκτελέσεις και λοιπές καταστροφές στον Αλικιανό, στην Αγυιά, το Πατελάρι, τις Βρύσες Κυδωνίας, το Κυρτομάδω, το Κοντομαρί, την Κάνδανο, τις Στέρνες, τα Περιβόλια Κυδωνίας κ.λ.π

Έτσι φτάνουμε και στα δικά μας γεγονότα. Οι Γερμανοί με ειδική διαταγή κήρυξαν απαγορευμένη ζώνη την ευρύτερη περιοχή του Ταυρωνίτη, λόγω της στρατηγικής και γεωγραφικής του θέσης. Όλους τους κατοίκους τούς απομάκρυναν από τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους.

   Ο Στούντεντ έλαβε την πληροφορία από τον προδότη Ποζιάνσκι ότι ντόπιοι κατακρεούργησαν δυο Γερμανούς πιλότους στη θέση Πλάκα της παραλίας του Ταυρωνίτη. Δε διέταξε άμεση εκτέλεση. Ίσως αυτό συνέβη επειδή εκείνες τις μέρες έλαβε εντολή μετάθεσης. Έτσι διατάχτηκε προφυλάκιση των υποδειχθέντων από τον Παζιάνσκι 5 αρχικά  ενόχων  οι οποίοι ήταν: Αρτέμης Καβελάκης ,Χαρίλαος Μπιριτάκης και Ηλίας Γιακουμάκης από τον Ταυρωνίτη, Νικόλαος  Κερατζιμπασάκης και Κωνσταντίνος Γεωρταμιλάκης από τα Ραπανιανά. Τους έστειλαν στα Χανιά και τους έβαλαν να ανοίγουν τους λάκκους τους με σκοπό να τους εκτελέσουν. Έγιναν κάποιες ανακρίσεις  και οι 5 αρχικά συλληφθέντες, αφέθηκαν ελεύθεροι γιατί αποδείχτηκαν αθώοι.

Μετά όμως από μερικές μέρες γίνονται εκ νέου συλλήψεις μεταξύ των οποίων και ο Θανάσης Γιακουμάκης που συνελήφθη στη θέση του πατέρα του .

Έκαμαν επιλογή και αφού συμπλήρωσαν τον αριθμό 12 τον οποίο ήθελαν τους οδήγησαν στην περιοχή της Πλάκας στο σημείο της πτώσης των γερμανικών αεροπλάνων . Στο χώρο της εκτέλεσης οι Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει πληθυσμό από την γύρω περιοχή και τους υποχρέωσαν να παρακολουθήσουν την εκτέλεση για εκφοβισμό.

Εν τω μεταξύ ο πατέρας Ηλίας Γιακουμάκης νιώθοντας τον κίνδυνο που διατρέχει ο γιος του βγαίνει από το μέρος που βρισκόταν και ακριβώς την κατάλληλη ώρα, λίγο πριν την εκτέλεση μπαίνει στη σειρά των εκτελεσθέντων δίπλα στο γιο του. Πατέρας και γιος άρχισαν να σπρώχνουν ο ένας τον άλλο για το ποιος θα μείνει από τους δυο.

Ο επικεφαλής της εκτέλεσης διάβασε στο συγκεντρωμένο πλήθος την απόφαση της καταδίκης, που έλεγε: « Εσείς όλοι, επάνω σ’ αυτόν το τόπο κατά διαταγή του Φύρερ θα εκτελεσθείτε, δια τον κατακρεουργισμόν που εκάματε εδώ στους δυο Γερμανούς αεροπόρους. Μονάχα στον παπα Γιώργη Φουτάκη χαρίζεται η ζωή, επειδή η γυναίκα του είναι έγκυος και για να εκτελέσει τα θρησκευτικά σας έθιμα». Στη θέση του βάζουν τον Ιωάννη Φουτάκη.

Στη συνέχεια οι συγκεντρωμένοι παρακολούθησαν μια από τις πιο δραματικές σκηνές της κατοχής, κατά την οποία ο πατέρας ζητούσε επίμονα να εκτελεστεί αντί του παιδιού του και το παιδί αντί του πατέρα του, με αποτέλεσμα να συγκινηθεί ο επικεφαλής του αποσπάσματος και να χαρίσει τη ζωή και των δυο. Το περιστατικό αυτό έγινε θρύλος που μεταδίδεται μέχρι σήμερα προφορικά και γραπτά. Οι Πολωνοί έκαμαν το γεγονός ανάγνωσμα στα σχολικά τους βιβλία.

Τον αριθμό 12 των εκτελεσθέντων οι Γερμανοί συμπλήρωσαν με κάποιον ντόπιο από τους συγκεντρωμένους  ονόματι Νίκο Μουριζάκη που έτυχε να γελάσει εκείνη τη στιγμή.

Ακολούθησε η εκτέλεση.

Τα ηρωικά θύματα ήταν :

Από τον Ταυρωνίτη

Καβελάκης Αρτέμιος του Γεωργίου ετών 23

Μαρολαχάκης Ζαχαρίας του Αντωνίου ετών 46

Μουριζάκης Νικόλαος του Σταύρου ετών 45

Μπιριτάκης Χαρίλαος του Μιχαήλ ετών 52

 

Από τα Καμισιανά- Ραπανιανά:

Ανδρεδάκης Ιωάννης του Δημητρίου ετών 70

Γιορνταμιλάκης Κωνσταντίνος του Αντωνίου ετών 20

Κερατζιμπασάκης Νικόλαος του Εμμανουήλ, ετών 50

Κωσταριδάκης Ιωάννης του Στεφάνου, ετών 30

Κωσταριδάκης Νικόλαος του Κων/νου, ετών 18

Μαρκουλάκης Μιχαήλ του Εμμανουήλ, ετών 34

Μπατάκης Νικόλαος του Στυλιανού, ετών 42

Φουτάκης Ιωάννης του Δημητρίου, ετών 54

Οι κρητικοί είναι γεμάτοι συναίσθημα. Γι’ αυτό αγαπούν πληθωρικά. Αγαπούν τον άνθρωπο, αγαπούν τη ζωή, αγαπούν τη λευτεριά. Γύρω από αυτό το τρίπτυχο ζουν και κινούνται. Κάνουν τραγούδι τον πόνο τους κι αν χρειαστεί να πεθάνουν, βγαίνουν τραγουδώντας ν’ ανταμώσουν το θάνατο. Έτσι επίσης, παίρνει το νόημά της και η άλλη ενέργεια: η αποδοχή της θυσίας. Η ηρεμία και η γαλήνη στο δρόμο προς το ολοκαύτωμα, η προσφορά προς το θάνατο.

 

Στη συνέχεια κατέθεσε στέφανο ο δήμαρχος Πλατανιά κ. Γιάννης Μαλανδράκης, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και η εκδήλωση έκλεισε με την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου και με κέρασμα που παραχώρησε ο Δήμος Πλατανιά. 

Γιάννης και Ηλίας Κάκανος