Επαρχιακό Φως Ειδήσεις-Ρεπορτάζ-Πολιτισμός-Κοινωνία-Άποψη
Μια πολύ ωραία και διδακτική εκπαιδευτική εκδήλωση αφιερωμένη στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή πραγματοποιήθηκε μετά τις 10 το πρωί του Σαββάτου στον φιλόξενο συνεδριακό χώρο της Ιεράς Μονής Χρυσοπηγής στο μετόχι της Αγίας Κυριακής στην περιοχή του Βαρυπέτρου όπου έγινε παρουσίαση δράσεων από μαθητές σχολείων της περιοχής, ενώ τραγούδησαν με την συνοδεία οργάνων άλλοι μαθητές από το Μουσικό Γυμνάσιο – Λύκειο Χανίων. Την εκδήλωση τίμησαν μεταξύ άλλων εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και της αδελφότητος Μικρασιατών Νομού Χανίων.
Την εκδήλωση διοργάνωσαν η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων την οποία εκπροσώπησε η υπεύθυνη σχολικών δραστηριοτήτων, δασκάλα Αρετή Μαρματάκη, που σε συνεργασία με το Περιφερειακό Κέντρο Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Κρήτης (ΠΕ.Κ.Ε.Σ.) το οποίο εκπροσώπησε Σωτηρία Μαρτίνου, δασκάλα και συντονίστρια, υπογράμμισαν τα εξής: “Στα πλαίσια του θεματικού έτους για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή βρισκόμαστε εδώ για να αναδείξουμε τη δράση του Γυμνασίου Νέας Κυδωνίας και του Α’ Λυκείου Χανίων που έχει προετοιμάσει αυτό το αφιέρωμα ώστε και άλλες σχολικές μονάδες να κινητοποιηθούν και να κάνουν ανάλογες δράσεις κι επίσης να εμπνευστούν από το υλικό που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΠΕΚΕ ως αποθετήριο για το θεματικό έτος των 100 χρόνων από την μικρασιατική καταστροφή”.
Εκ μέρους του Μουσικού Σχολείου ο καθηγητής συνοδός των παιδιών Παντελής Λύκος σημείωσε: “ Η ομάδα των μαθητών μας είναι από την παραδοσιακή μουσική της Α1 Λυκείου του Μουσικού Σχολείου Χανίων Γυμνασίου – Λυκείου και θα παρουσιάσει ένα πρόγραμμα το οποίο βέβαια στηρίζεται στα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή κι έχουμε επιλέξει κομμάτια Μικρασιάτικα αλλά καΙ δύο τραγούδια τα οποία είναι η Μακεδονία για την Λέσβο που είναι επηρεασμένα από την Μικρασιάτικη μουσική”.
Η πρόεδρος της αδελφότητας Μικρασιατών Στέλλα Γκοζάνη – Χαριτάκη επεσήμανε ότι “ είναι πολύ σημαντικό που συμμετέχουν σχολεία σε αυτή την εκδήλωση διότι αυτά τα παιδιά είναι τα σποράκια που μεταλαμπαδεύουμε εμείς την παρακαταθήκη μας, τις μνήμες, και είναι τα πουλιά που κελαηδούν στα κλαδιά, όπως λέει ο μεγάλος μας ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Η αδελφότητα μαζί με το μοναστήρι θα προσφέρουν ένα κέρασμα σε όλους τους παρευρισκόμενους.
Στη συνέχεια η εκδήλωση άρχισε με καλωσόρισμα από την ηγουμένη της Ιεράς Μονής, χαιρετισμό από τον πρεσβύτερο Αλέξανδρο Ξηρουχάκη, εκπρόσωπο του μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνό, τον αντιδήμαρχο του Δήμου Χανίων Τάσσο Αλόγλου που έχει καταγωγή από την Μικρά Ασία και άλλους.
ΟΜΙΛΙΑ
Ο Ευθύμιος Λεκάκης αναπτύσσοντας λεπτομερώς τα δραματικά ιστορικά γεγονότα υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, τα εξής:
“ Η έλευση 1.221.849 προσφύγων στην Ελλάδα το 1922 (στοιχεία της απογραφής του 1928) επηρέασε µε καθοριστικό τρόπο την πολιτική σκηνή της χώρας. Το πρώτο διάστημα, οι πρόσφυγες, παρά τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης ανέχονταν υπομονετικά την όλη κατάσταση, γιατί θεωρούσαν προσωρινή τη διαμονή τους εδώ, αφού πίστευαν ότι δε θα αργήσει η μέρα της επιστροφής στους τόπους τους, όπως είχε γίνει αρκετές φορές κατά το παρελθόν. Όμως οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν και βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια νέα, σκληρή πραγματικότητα.
Μέχρι να εγκαθιδρυθεί η δικτατορία του Μεταξά, δηλαδή μέχρι την κατάλυση των κοινοβουλευτικών θεσµών, οι πρόσφυγες υπήρξαν ουσιαστικά ο ρυθµιστικός παράγοντας σε κάθε εκλογική αναμέτρηση. Ο πολιτικός κόσµος της εποχής θεώρησε δεδομένη την προσήλωσή τους στο κόµµα των Φιλελευθέρων, εξαιτίας της συμπάθειας που έτρεφαν προς το πρόσωπο του Ελευθερίου Βενιζέλου για την αλυτρωτική πολιτική που είχε ακολουθήσει το προηγούμενο διάστηµα. Με βάση το δεδομένο αυτό οι αντιβενιζελικοί κύκλοι και η αριστερά συνάντησαν δυσκολίες στην προσέγγιση του νέου πληθυσμού.
Ο βενιζελισµός των προσφύγων εκδηλώθηκε µε «καθολικό» τρόπο κατά τη διάρκεια των εκλογικών αναμετρήσεων του 1926 και του 1928. Την περίοδο αυτή η αντιβενιζελική παράταξη είχε αποδεχτεί το μονοπώλιο των Φιλελευθέρων στις πολιτικές προτιµήσεις των προσφύγων και δεν έκανε καµία προσπάθεια να εντάξει στους συνδυασμούς της πρόσφυγες πληρεξούσιους ή να αποδεχτεί τα πάγια αιτήµατα του προσφυγικού κόσµου. Στη δεκαετία του ’30, µετά τη διάψευση των προσδοκιών για πλήρη αποζημίωση, άρχισε να διαφαίνεται µια αλλαγή, που εκφράστηκε µε τη µικρή προσχώρηση ορισμένων προσφύγων πολιτικών στο Λαϊκό κόµµα καθώς και µε τη στροφή σηµαντικού αριθµού προσφύγων στο Κομμουνιστικό κόµµα. Οι εκλογές του 1932 αποτελούν τοµή, επειδή σηµειώνονται οι πρώτες διαρροές προς την αντιβενιζελική παράταξη και το Κοµµουνιστικό κόµµα, οι οποίες διαρροές, διευρύνονται στις εκλογές του 1933”.
Συνεχίζοντας ο κ. Λεκάκης την ομιλία του επεσήμανε ακόμα ότι “ Μέχρι το Νοέμβρη του 1922 είχαν ήδη φθάσει στην Ελλάδα 600.000 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και άλλες 300.000 από την Ανατολική Θράκη. Ο πληθυσμός πολλών πόλεων καθώς και των νησιών, ειδικά του βορειοανατολικού Αιγαίου, διπλασιάστηκε σε ελάχιστοι χρόνο. Ο συνωστισμός εκατοντάδων χιλιάδων εξαθλιωμένων ανθρώπων σε λίγα κέντρα στρατηγικής σημασίας έθετε σοβαρούς κινδύνους για την υγεία. Ορατός ήταν ο κίνδυνος να διαταραχθεί η δημόσια τάξη. Σχετικά όμως με τους τρόπους και τα μέσα που θα μπορούσε να επιτευχθεί η ενσωμάτωση των προσφύγων στην οικονομική ζωή του τόπου υπήρχε μεγάλη ασάφεια τον πρώτο χρόνο.
Οι πρώτες πιεστικές ανάγκες των προσφύγων (διατροφή, στέγαση, ιατρική περίθαλψη), αντιμετωπίστηκαν στοιχειωδώς από το κράτος, κυρίως από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας, (που ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1922, στη θέση του προϋπάρχοντος Υπουργείου Περιθάλψεως. Αργότερα, στα 1925, θα μετονομαστεί σε υπουργείο Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, συνεπικοιρούμενου και από ιδιώτες αλλά και ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις, που δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα κατά την ίδια περίοδο.
Παράλληλα με τις άλλες δομές, στα Χανιά και στο Ρέθυμνο δημιουργήθηκαν «Επιτροπές Εράνου» με σκοπό να μαζευτούν χρήματα από τον κόσμο ώστε να βοηθηθούν οι πρόσφυγες. Στην επιτροπή Εράνου των Χανίων μετείχαν η Νομαρχία, η Δημαρχία, η τοπική Ορθόδοξη εκκλησία, η Μουσουλμανική Κοινότητα με εκπρόσωπο το διευθυντή του Εβκαφείου, η Ισραηλιτική Κοινότητα υπό τον Μουφτή Κρήτης και ο Εμπορικός σύλλογος. Όμως και άλλες οργανώσεις ενεργοποιήθηκαν και βοήθησαν είτε αυτόνομα είτε συνδράμοντας στην αποκατάσταση των προσφύγων, όπως ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός (που έδρασε στην Κρήτη από το φθινόπωρο του 1922 έως το Μάη του 1923) και το Πατριωτικό Ίδρυμα Περιθάλψεως, που είχε ιδρυθεί στα Χανιά το 1918 και είχε αναπτύξει μεγάλη φιλανθρωπική δράση με την υποστήριξη επώνυμων κυριών, όπως άλλωστε είχε συμβεί και σε άλλες περιοχές της χώρας. Η άφιξη προσφύγων στην Κρήτη συνεχίστηκε μέχρι το 1925…
Τελικά, στην Κρήτη, εγκαταστάθηκαν συνολικά 44.200 Μικρασιάτες. 25.000 απ’ αυτούς στις πόλεις και 19.200 σε αγροτικές περιοχές.
12.500 στα Χανιά,
7.000 στο Ρέθυμνο,
23.000 στο Ηράκλειο και
1.700 στο Λασίθι,
Για την εγκατάστασή τους δημιουργήθηκαν σε ολόκληρο το νησί 206 προσφυγικοί συνοικισμοί.
Το 90% των προσφύγων προέρχονταν από το Βιλαέτι της Σμύρνης (Σμύρνη, Βουρλά, Αλάτσατα, Νυμφαίο, Τσεσμέ, Φώκαια, Αϊδίνι) και από την Αλικαρνασσό.
Ο αριθμός των μουσουλμάνων Κρητικών που ανταλλάχθηκαν ήταν 23.591 άτομα. Κατά προσέγγιση 5.500 από τα Χανιά, 3.500 από το Ρέθυμνο, 11.500 από το Ηράκλειο και 3.000 από το Λασίθι…
Ενδιαφέρον έχει να σημειωθεί ότι η ανταλλαγή πληθυσμών, ως τέτοιο απάνθρωπο μέσο αντιμετώπισης διακρατικών διαφορών, νομιμοποιούσε προς στιγμήν τη μέθοδο της ανταλλαγής ανθρώπων, σαν είδος πραγμάτων και μέσο επίλυσης των διαφορών μεταξύ των κρατών.
Η μέθοδος αυτή, θα εξοβελιστεί από το Διεθνές Δίκαιο μερικές δεκαετίες αργότερα. Στην Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η ανταλλαγή πληθυσμών αντιμετωπίζεται ως παραβίαση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.
Όμως, το 1923 η διεθνής νομική πραγματικότητα ήταν εντελώς διαφορετική” κατέληξε ο κ. Λεκάκης.
Γιάννης Η. Κάκανος
