Διήμερες εκδηλώσεις μνήμης για τη Μεταπολιτευτική Επανάσταση σε Κάινα και Βάμο

07/05/2023 στο 2023, Κοινωνικά - Πολιτιστικά, Ρεπορτάζ

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΣΤΟΝ ΒΑΜΟ

Στις 11.30’ το πρωί της Κυριακής τελέστηκε από τον ηγούμενο της Ιεράς Μονής Αγίου Γεωργίου Καρυδίου, αρχιμανδρίτη Ιερεμία και άλλους κληρικούς, επιμνημόσυνη δέηση στο Μνημείο Πεσόντων στην κεντρική πλατεία του Βάμου για να ακολουθήσουν καταθέσεις στεφάνων, χαιρετισμοί, ομιλία από τον δικηγόρο και νομικό σύμβουλο του Δήμου Αποκορώνου Μανώλη Νικολούδη, παραδοσιακοί κρητικοί χοροί από το μουσικοχορευτικό σύλλογο “Τα Σφακιά”, κέρασμα στην πλατεία και παράθεση γεύματος σε ταβέρνα της κωμόπολης. Παραθέτουμε αρκετά στιγμιότυπα από την εκδήλωση στο Βάμο.

Να σημειωθεί ότι καθ’ όλη τη διάρκεια του διημέρου, από τις 10.00’ το πρωί του Σαββάτου έως και τις 20.00’ της Κυριακής το βράδυ, λειτουργούσε έκθεση ζωγραφικής με διάφορα έργα των μαθητών στον χώρο του Λαμπρακείου Γυμνασίου Βάμου.

Το παρών έδωσαν ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Βασίλης Διγαλάκης, η πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λίτσα Κουρουπάκη, ο αντιπεριφερειάρχης Κρήτης Αντώνης Παπαδεράκης, ο περιφερειακός σύμβουλος Γεώργιος Κονταξάκης, οι δήμαρχοι Αποκορώνου, Σφακίων και Βοϊου, Χαράλαμπος Κουκιανάκης, Μανούσος Χιωτάκης και Χρήστος Ζευκλής αντίστοιχα, δημοτικοί σύμβουλοι, ο Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, εκπρόσωποι Φορέων, Συλλόγων και πλήθος κόσμου. Τελετάρχης στην εκδήλωση ήταν ο ειδικός συνεργάτης του Δήμου Αποκορώνου Γιώργος Λιμαντζάκης.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

Με χαιρετισμό – καλωσόρισμα από τον δήμαρχο Αποκορώνου συνεχίστηκε η εκδήλωση τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι “ Το ιστορικό γεγονός της Μεταπολιτευτικής Επανάστασης κορυφώθηκε με την πολιορκία και άλωση του Βάμου τον Μάιο του 1896 και οδήγησε στην απελευθέρωση του τότε Νομού Σφακίων, περίπου δύο χρόνια πριν την υπόλοιπη Κρήτη, και υπό την έννοια αυτή αποτέλεσε το προοίμιο της ελευθερίας της”.

Συνεχίζοντας αναφέρθηκε στο γεγονός ότι “ στη διοργάνωση των φετινών εκδηλώσεων συμμετέχει και ο Δήμος Σφακίων, απ’ όπου καταγόταν ο πολιτικός επικεφαλής της Μεταπολιτευτικής Επανάστασης Μανούσος Ρούσου Κούνδουρος και πολλοί οπλαρχηγοί που έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτή”, ενώ αμέσως μετά αναφέρθηκε στους φιλοξενούμενους προσκεκλημένους από τον Δήμο Βοΐου επισημαίνοντας: “Ιδιαίτερη τιμή για εμάς είναι ότι αυτές τις ημέρες έχουμε κοντά μας τους φίλους και αδελφούς μας από το Βόιο της δυτικής Μακεδονίας, όπου ένα από τα πιο γενναία και γνωστά τέκνα του Βάμου, ο Λεωνίδας Μαλεκάκης ή Παπαμαλέκος πολέμησε και έπεσε κατά τη μάχη της Σιάτιστας στις 4 Νοεμβρίου 1912. Τον περασμένο Νοέμβριο είχαμε την τύχη να παρευρεθούμε στις λαμπρές εκδηλώσεις που διοργάνωσε και διοργανώνει κάθε χρόνο ο Δήμος Βοΐου και να νιώσουμε την κατάνυξη και συγκίνηση με την οποία αγκαλιάζει ο λαός της Σιάτιστας και των γύρω χωριών τους Κρητικούς”.

Ακολούθησε χαιρετισμός από τον δήμαρχο Σφακίων Μανούσο Χιωτάκη ο οποίος τόνισε: “Στις 3 Σεπτέμβρη 1895 σε συνέλευση που έγινε στο χωριό Κλήμα Αποκορώνου και στη συνέχεια στις 10 Σεπτεμβρίου στο χωριό Κράπη, ψηφίστηκε ομόφωνα το υπόμνημα του φωτισμένου Σφακιανού πολιτευτή Μανούσου Κούνδουρου για την οργάνωση μιας Μεταπολιτευτικής Επιτροπής που θα προετοίμαζε την νέα επανάσταση. Ο Ρούσσος Κούνδουρος που εργαζόταν ως πρωτοδίκης στο Βάμο, πίστευε ότι η αυτονομία της Κρήτης θα ήταν ένα πρώτο στάδιο της Ένωσης της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα. Προηγήθηκαν τα χρόνια 1890 -1895 που ήταν τα πιο σκληρά της τουρκικής κυριαρχίας στο νησί. Γραμματέας της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής ανέλαβε ο Ιωσήφ Λεκανίδης, ένας μεγάλος και φλογερός πατριώτης με αξίες και ιδανικά. Για τη στερέωση της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής στη συνείδηση των Κρητών αλλά και των προξένων των μεγάλων δυνάμεων, ήταν το γεγονός της πολιορκίας της τουρκικής φρουράς στο Βάμο, έδρα του Νομού Σφακίων…”. .

Ο αντιπεριφερειάρχης Αντώνιος Παπαδεράκης σημείωσε: “Η Περιφέρεια Κρήτης αποτίει φόρο τιμής σε αυτούς τους αγωνιστές των Κρητικών Επαναστάσεων και όχι μόνο που με τη θυσία τους οδήγησαν στην απελευθέρωση της Κρήτης και τη μετέπειτα ένταξη της στην Ελλάδα. Υπάρχουν μεγάλες στιγμές στην ιστορία όπως ήταν αυτή με την Ένωση της Κρήτης και πριν από αυτή η δημιουργία της Κρητικής Πολιτείας που είναι προϊόν συσσώρευσης αγώνων και θυσιών που εν τη γεννέσει τους φαίνονται μάταιοι και τέτοιοι αγώνες ήταν οι δεκάδες Επαναστάσεις και θυσίες που έγιναν πριν την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα η οποία ήταν προ¨΄ον αυτών των θυσιών. Ένα τέτοιο γεγονός είναι αυτό που τιμάμαι σήμερα…”.

Ο δήμαρχος Βοϊου Χρήστος Ζευκλής τόνισε: “ Οι Κρήτες ήταν η ραχοκοκαλιά των αντάρτικων σωμάτων που εισχώρησαν το 1904 στη Μακεδονία για να αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους κομιτατζήδες για να μείνει ζωντανός ο εκεί ελληνισμός. Έτσι έκαναν και το 1912, στη μακεδονία και στην ήπειρο. Όταν ο Ελληνικός Στρατός έτρεχε να προλάβει την Θεσσαλονίκη από τους Βούλγαρους, οι Κρήτες πολεμούσαν στα μετόπισθεν, στη δυτική Μακεδονία τους Τούρκους που προσπαθούσαν να ανακάμψουν . Ο βασικός πυρήνας των μαχητών αυτών προήλθε από την Μεταπολιτευτική Επανάσταση οι οποίοι μεταδίδοντας τον πατριωτικό ενθουσιασμό τους και σε άλλους νεότερους Κρήτες, τους έπεισαν να τους ακολουθήσουν σε νέα πολεμικά μετερίζια. Πολλά κρητικόπουλα θάφτηκαν στο Βόιο, πολεμώντας στο Καλλιστράτι, την Νεάπολη και στον “νυν” υπέρ πάντων ο αγών” στη Σιάτιστα. Πολέμησαν λυσσαλέα. Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή από τον Σταύρο Κελαϊδή, της σκηνής από την μάχη στο Καλλιστράτι, όταν ο Νίκος Γιαλίρης ο συμπολεμιστής του Παύλου Μελά απομονωμένος από του Τούρκους τραυματίζεται στα πόδια και πέφτει στο έδαφος μη μπορώντας να βαδίσει, αλλά συνεχίζει να πολεμά…”

Συνεχίζοντας ο κ. Ζευκλής επεσήμανε ότι “ σήμερα καταθέσαμε στεφάνι στο μνημείο των Κρητών Αγωνιστών και παραδίπλα στο μνημείο του Λεωνίδα Παπαμαλέκου που ήρθε στη Νεάπολη με 65 οπλίτες και έπεσε στο ύψωμα “Υπολοχαγός Καπιτσίνης” της Σιάτιστας, για να καταλήξει τονίζοντας: “ Ήρθαμε για να τιμήσουμε και όσους άλλους Κρητικούς αγωνίστηκαν στα χώματα μας. Αθάνατοι”!

Χαιρετισμό απηύθυνε και ο Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος” κ. Παπαδάκης ο οποίος αφού ευχαρίστησε τον Δήμο Αποκορώνου και τους Πολιτιστικούς Συλλόγους που συνεργάστηκαν σε αυτή την προσπάθεια της συνέχισης και της καθιέρωσης και εμπέδωσης ενός ιστορικού δεσμού που ξεκινά από το 1960 και συνεχίζεται θριαμβευτικά μέχρι σήμερα, τόνισε: “Η Μεταπολιτευτική Επανάσταση δεν ήταν μία από τις αλλεπάλληλες Επαναστάσεις που είχαν προηγηθεί στην Κρήτη. Ήταν αυτή που επέβαλε λύσεις στο Κρητικό ζήτημα. Ήταν αυτή η προτελευταία που έφερε εν συνεχεία την απελευθερωτική Επανάσταση του 1897”..

ΟΜΙΛΙΑ

Αμέσως μετά τους χαιρετισμούς αναφέρθηκε ως κεντρικός ομιλητής ο κ. Εμμανουήλ Νικολούδης με ιστορικά ντοκουμέντα. Αποσπάσματα της ομιλίας του παραθέτουμε ως εξής: “ Για να κατανοήσουμε την αξία της Μεταπολιτευτικής Επανάστασης στο ιστορικό γίγνεσθαι της Κρήτης πρέπει να εξακριβώσουμε τι την προκάλεσε, για ποιον λόγο δηλαδή έγινε, κάτω από ποιες συνθήκες και τι επέτυχε, τι αποτέλεσμα δηλαδή είχε με παράλληλη σύντομη αναφορά στα σημαντικότερα επιμέρους γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά την Επανάσταση αυτή.

Μεταφερόμαστε, λοιπόν αρχικά στο έτος 1878, τότε που η Οθωμανική Αυτοκρατορία για να κρατήσει την Κρήτη στις κατακτήσεις της στον Ελλαδικό χώρο και ικανοποιημένη που δεν παραχωρήθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος, αναγκάσθηκε, υπογράφοντας την σύμβαση της Χαλέπας, να παραχωρήσει προνόμια στους Κρήτες Χριστιανούς..

Οι Χριστιανοί δέχθηκαν την σύμβαση με συγκρατημένη αισιοδοξία, όμως οι μουσουλμάνοι της Κρήτης αντέδρασαν στο νέο καθεστώς αφού άρχισαν να χάνουν τα απόλυτα προνόμια που είχαν έναντι των Χριστιανών ή στην καλύτερη περίπτωση άρχισαν να τα μοιράζονται με τους Χριστιανούς…

Το έτος 1895 ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ για να ασχοληθεί απερίσπαστος με το Αρμενικό ζήτημα (το οποίο επιχείρησε να λύσει με εκτεταμένες σφαγές) έκανε κάποια ανοίγματα προς τους Κρήτες Χριστιανούς, όμως γρήγορα τα πήρε πίσω μετά από έντονες αντιδράσεις του Μουσουλμανικού στοιχείου και η κατάσταση στο νησί επανήλθε σε αδιέξοδο. Υπό τις συνθήκες αυτές ιδρύθηκε στον Βάμο μια μυστική αδελφότητα με σκοπό την πολιτικ΄λη και δευτερευόντως στρατιωτική δράση αποτελούμενη από μορφωμένους του Αποκόρωνα και του Αγίου Βασιλείου (Ιερείς, δημοσίους υπαλλήλους, δικηγόρους κλπ.) με ηγέτη αυτής τον Σφακιανό Πρωτοδίκη Βάμου Μανούσο Κούνδουρο ένα πρόσωπο ευηπόληπτο και με καλές σχέσεις με Χριστιανούς και Μουσουλμάνους και με διεθνή παράγοντα. Η ομάδα αυτή διευρύνθηκε, στρατολόγησε νέα μέλη, κυρίως από την επαρχία Αποκορώνου, τον Άγιο Βασίλειο και τα Σφακιά, ενώ οι ανατολικές επαρχίες της Κρήτης έβλεπαν με σκεπτικισμό την κίνηση αυτή. Το πρώτο υπόμνημα της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής πρότεινε η Κρήτη να καταστεί αυτόνομη ηγεμονία και τον Αύγουστο 1895 αποφασίστηκε στον Βάμο η ανάληψη ένοπλης δράσης για την επίτευξη του σκοπού αυτού…

Ο στόχος των Μεταπολιτευτικών απαιτούσε ακόμα μεγαλύτερες θυσίες καθώς δεν έβρισκαν την αναμενόμενη στήριξη από Εκκλησία, Ελληνική Κυβέρνηση και τις Ξένες Δυνάμεις. Στα πλαίσια αυτά οι Μεταπολιτευτικοί αποφασίζουν να επιτεθούν κατά του Βάμου. Η πολιορκία του Βάμου και οι εξαιτίας αυτής συγκρούσεις που αναζωπυρώθηκαν και σε άλλες περιοχές του νησιού συγκίνησαν τελικά τους εκπροσώπους των ξένων Δυνάμεων οι οποίοι πίεσαν τον Σουλτάνο να επαναφέρει σε ισχύ την σύμβαση της Χαλέπας με αρκετές βελτιώσεις η οποία συμβολικά ονομάστηκε “Νέο Πολίτευμα”.

Η Μεταπολιτευτική Επανάσταση δεν έφερε την αυτονομία, όμως αποκατέστησε τα δίκαια των Κρητικών, εκκαθάρισε τον Αποκόρωνα από το Οθωμανικό στοιχείο και υποχρέωσε τις Μεγάλες Δυνάμεις να επιβλέπουν την ορθή εφαρμογή του Νέου Πολιτεύματος, γι αυτούς τους λόγους πέτυχε τους σκοπούς της και τελικά έφερε πιο κοντά στο όραμα την πολυπόθητη Ένωση”.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης συνεχίστηκε με παραδοσιακούς χορούς της Κρήτης από τον μουσικοχορευτικό σύλλογο “Τα Σφακιά” όπου ομάδες χορευτών, ανδρών και γυναικών του καταχειροκροτήθηκαν από όλους.

Ηλίας Ι. Κάκανος