Παρασκευή , 29 Μαρ 2024

Τιμή στη μνήμη των κατοίκων του Καλλικράτη που εκτελέσθηκαν από τους Γερμανούς

 

eparxiakofos_gr_0128

Με αρκετό κόσμο πραγματοποιήθηκε και φέτος το πρωί της Κυριακής στο ιστορικό ορεινό χωριό των Σφακίων, τον Καλλικράτη, η καθιερωμένη ετήσια εκδήλωση μνήμης μ’ επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο πεσόντων για τους εκτελεσθέντες και την ολοσχερή καταστροφή του χωριού από τα γερμανικά στρατεύματα τον Οκτώβριο του 1943. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε από τον Δήμο Σφακίων και τον δραστήριο Πολιτιστικό Σύλλογο του Καλλικράτη. Το «παρών» έδωσαν πολιτικές και στρατιωτικές Αρχές από το Νομό. 

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΣΦΑΚΙΩΝ

«Σας καλωσορίζουμε στον Καλλικράτη, ένα ορεινό χωριό της επαρχίας μας που έχει γράψει χρυσές σελίδες τιμής και δόξας στην Ιστορία της Κρήτης» αναφέρει στον χαιρετισμό του ο δήμαρχος Σφακίων  κ. Γιάννης Ζερβός και συνεχίζει τονίζοντας: «Η σημερινή εκδήλωση τιμής και μνήμης αφορά τις ηρωίδες και ήρωες Καλλικρατιανούς που εκτελέσθηκαν τον Οκτώβριο του 1943 λόγω της αντιστασιακής τους δράσης από τους Γερμανούς και δοσίλογους συνεργάτες τους. Το ιστορικό αυτό χωριό έχει μακρά παράδοση συμμετοχής σε απελευθερωτικούς αγώνες κι έχει καεί οκτώ φορές από διάφορους κατακτητές. Οι κάτοικοι του ως αγωνιστές της λευτεριάς θυσιάστηκαν με “λουτρό” αίματος. Ο Καλλικράτης δεν είναι ένα από τα χίλια χωριά της Κρήτης, αλλά ένα από τα πιο ιστορικά της. Εβδομήντα δύο χρόνια μετά την τελευταία καταστροφή του από τους Γερμανούς, δεν ξεχνάμε την αντίσταση και τη θυσία των 31 πεσόντων».

Ο ίδιος συνέχισε επισημαίνοντας ότι: «Είναι ανάγκη να κρατήσουμε ζωντανό στη μνήμη μας τον αγώνα των Καλλικρατιανών για την ελευθερία. Εύχομαι το πνεύμα του αγώνα τους να καθοδηγεί τα βήματα μας στις σημερινές δύσκολες μέρες για την πατρίδα μας».

 

Για τα δραματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στον Καλλικράτη το 1943  αναφέρθηκε με λεπτομέρειες ο κ. Γιώργος Καλογεράκης, διευθυντής δημοτικού σχολείου Καστελλίου υπ. δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Παραθέτουμε ολόκληρη την ομιλία με πολλές φωτογραφίες από την εκδήλωση, στο τέλος της οποίας παρατέθηκε πλουσιοπάροχο γεύμα σε όλους από το Δήμο και τον Πολιτιστικό Σύλλογο σε παρακείμενη ταβέρνα του χωριού.

Η ΟΜΙΛΙΑ

«Η χρονική περίοδος από Τετάρτη 6 ως Δευτέρα 11 Οκτωβρίου 1943, οριοθετείται μετά από 72 χρόνια ως σταθμός για το ιστορικό χωριό Καλλικράτης. Γερμανικός στρατός και δοσίλογοι, με τις εκτελέσεις και την πυρπόλησή του, το κατέστησαν μαρτυρικό χωριό και τοποθέτησαν στο πάνθεον των ηρώων τους 21 άντρες και τις 10 γυναίκες που δολοφονήθηκαν στα σοκάκια του.

Σήμερα, καλούμαστε να προσεγγίσουμε την ιστορία, θέτοντας ερωτήματα και δίνοντας απαντήσεις, χρησιμοποιώντας στην έρευνα γραπτές και προφορικές μαρτυρίες, τεκμήρια και ιδιωτικά αρχεία, αναζητώντας πάντοτε την ιστορική αλήθεια.

Η περίπτωση του Καλλικράτη μας επιτρέπει να το κάνουμε αυτό, διερευνώντας ορισμένα γεγονότα που γράφτηκαν μετά  την καταστροφή και τις εκτελέσεις. Η έρευνά μας καταλήγει και σε ένα χρέος ανεξόφλητο μετά από 72 χρόνια.

-Πόσοι και ποιοι είναι οι νεκροί του Καλλικράτη ;

Στην ιστορική προσέγγιση καταγραφής των θυμάτων του Καλλικράτη τον Οκτώβρη του 1943, συναντήσαμε μια ανακολουθία. Στο μνημείο του Καλλικράτη, στη βιβλιογραφία, στα δημοσιεύματα των εφημερίδων, στους λόγους που εκφωνούνται στην επέτειο του Ολοκαυτώματος, στη δίκη του Σούμπερτ,  σε επιστολές, στο βιβλίο Ληξιαρχείου θανάτων της Κοινότητας Πατσιανού-Καλλικράτη, ο αριθμός των νεκρών είναι διαφορετικός. Συγκεκριμένα :

α) Στο μνημείο αναγράφονται 27 νεκροί, 19 άντρες και 8 γυναίκες.

β) Αφιέρωμα της εφημερίδας Χανιώτικα Νέα με τίτλο η Μάχη της Κρήτης και η γερμανική κατοχή 1941-1945 μέσα από τα μνημεία του Ι. Δ. Αναστασάκη, (μέρος 3ο Χανιά 2000), αναφέρεται στην καταστροφή του Καλλικράτη με 29 νεκρούς 21 άντρες και 8 γυναίκες.

γ) Σε οκτασέλιδο ένθετο της εφημερίδας Χανιώτικα Νέα με ημερομηνία Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2002 και τίτλο «Καλλικράτης τόπος του θρύλου», αναφέρονται 31 νεκροί, 22 άντρες και 9 γυναίκες.

δ) Στο βιβλίο του Γεωργίου Μ. Μανουσέλη «Καλλικράτης Σφακίων-μαρτυρικό χωριό», ο συγγραφέας στο οπισθόφυλλο αναφέρει 33 νεκρούς, 24 άντρες και 9 γυναίκες.

ε) Στο βιβλίο του Ιωσήφ Α. Παπαδόπετρου «Όσα δεν σβήνει ο χρόνος», αναφέρονται από το συγγραφέα 29 νεκροί,  20 άντρες και  9 γυναίκες.

στ) Ο κ. Λεωνίδας Γαλανάκης, υπεύθυνος Λαϊκής επιμόρφωσης Αλικιανού, σε δημοσίευμα-απάντηση  επιστολογράφου στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα με ημερομηνία 5.08.2003 αναφέρει ότι στον Καλλικράτη εκτελέστηκαν 33 κάτοικοι, 24 άνδρες και 9 γυναίκες. 

ζ) Ο κ. Λεωνίδας Βεγλιρής, σε σημαντικό άρθρο του στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα αναφέρεται στους  27 νεκρούς του Καλλικράτη που τα ονόματά τους αναγράφονται στο μνημείο του χωριού, συμπληρώνει όμως ότι, ύστερα από νέες μαρτυρίες, ο αριθμός αυτός ανέρχεται τελικά στους 32, 23 άντρες και 9 γυναίκες.

η) Ο κ. Κανάκης Γερωνυμάκης, κάτοικος Βουβά Σφακίων, σε ομιλία του στον Καλλικράτη στις 9/10/2011 αναφέρει 29 νεκρούς, 20 άντρες και 9 γυναίκες.

θ) Στη δίκη του εγκληματία πολέμου Φριτς Σούμπερτ, για την καταστροφή του Καλλικράτη και την εκτέλεση των κατοίκων, του αποδόθηκε κατηγορία για 28 νεκρούς, 19 άντρες και 9 γυναίκες τους οποίους το κατηγορητήριο αναφέρει ονομαστικά.

ι) Ο Υποστράτηγος Νικόλαος Παπαδάκης με καταγωγή από τον Καλλικράτη, στις 20 Φεβρουαρίου 1949 στέλνει επιστολή στον ιστορικό Ιωάννη Μουρέλλο, συγγραφέα της Ιστορίας της Αντίστασης της Κρήτης, με παρατηρήσεις-συμπληρώσεις και αναφέρει 32 νεκρούς, 25 άνδρες και 7 γυναίκες.

ια) Στις 28 Σεπτεμβρίου 1945, δύο χρόνια ύστερα από τις εκτελέσεις των κατοίκων και την πυρπόληση του Καλλικράτη, ο Πρόεδρος της κοινότητας Πατσιανού-Καλλικράτη Γεώργιος Εμ. Μανουσέλης στέλνει δισέλιδη επιστολή στον Ιωάννη Μουρέλλο στο Ηράκλειο. Στην κατάσταση ο Πρόεδρος καταγράφει 29 νεκρούς, 20 άντρες και 9 γυναίκες. Αναφέρεται και σε τρεις αγνώστους που εκτελέστηκαν στον Καλλικράτη που βρέθηκαν τυχαία στο χωριό.

ιβ) Στις 6 Αυγούστου 1946 ο δάσκαλος του Πατσιανού Γεώργιος Παπαδάκης ή Μπεχτάσης, σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Μουρέλλο στέλνει δύο καταστάσεις με τους νεκρούς του Καλλικράτη στις 8 και 11 Οκτωβρίου 1943. Η πρώτη κατάσταση (δακτυλογραφημένη) από την Κοινότητα Πατσιανού με 31 ονόματα, 23 άντρες και 9 γυναίκες, και μία χειρόγραφη δική του με 22 ονόματα 15 ανδρών και 7 γυναικών

ιγ) Η Έκθεση Διαπιστώσεων ωμοτήτων των Ι. Καλλιτσουνάκη, Ν. Καζαντζάκη, Ι. Κακριδή και  Κ. Κουτουλάκη, καταλήγει σε 29 νεκρούς, 25 άντρες και 4 γυναίκες.

ιδ) Ο Γεώργιος Κάββος στο βιβλίο του Γερμανο-Ιταλική κατοχή  και  Αντίσταση  Κρήτης  1941-1945 αναφέρεται σε 29 νεκρούς «άντρες και γυναίκες» και κατονομάζει δεκατρείς άντρες και τρεις γυναίκες.

ιε) Ο Γεώργιος Ψυχουντάκης στο βιβλίο του Ο Κρητικός  Μαντατοφόρος γράφει ότι «οι Γερμανοί τελικά κάψανε το χωριό και σκοτώσανε καμιά τριανταριά άτομα».

ιστ) Στο βιβλίο Ληξιαρχείου της Κοινότητας Πατσιανού-Καλλικράτη έχουν δηλωθεί 26 θάνατοι με την αιτιολογία τυφεκισμός. Οι θάνατοι δηλώθηκαν όλοι με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου 1943 και αφορούν 18 άντρες και 8 γυναίκες.

ιζ) Σε έγγραφο του Αρχείου Γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης, (Φακ.1ος, 1941-1944, α΄ σειρά, υποφ. 3ος, δεσμίς α΄, αριθμ. 130), αναφέρονται τριάντα θύματα των εκτελέσεων του Καλλικράτη, 22 άντρες και 8 γυναίκες. 

ιη) Ο Νικόλαος Βαβουλές στο βιβλίο του «Εις μνημόσυνο αιώνιο-θύματα Μάχης Κρήτης και Κατοχής από και στο Νομό Χανίων», αναφέρεται ότι η Κοινότητα  Πατσιανού -Καλλικράτη με 561 κατοίκους έχει 35 θύματα τη διάρκεια της κατοχής. Τριάντα από τα θύματα αφορούν τις εκτελέσεις της 8ης και 11ης Οκτωβρίου 1943 (20 άντρες και 10 γυναίκες).

ιθ) Η εφημερίδα των Χανίων ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ σε τρία πρωτοσέλιδα τρίπτυχα με τίτλο «στήλη εθνομαρτύρων» αναφέρεται σε 28 θύματα του Καλλικράτη, 23 άντρες και 5 γυναίκες.

κ) Στο βιβλίο του Μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα ο Ευτύχης Μαλεφάκης καταγράφει 25 θύματα στον Καλλικράτη, 17 άντρες και 8 γυναίκες.  

Η δική μας έρευνα καταγραφής των θυμάτων του Καλλικράτη που επικεντρώθηκε στο Αρχείο Γερμανικής Στρατιωτικής Διοικήσεως Κρήτης (Γ.Α.Κ. Χανίων), στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου (Β.Δ.Β.Η.), στο Αρχείο της Ανεξάρτητης Ομάδος Ανωγείων (Α.Ο.Α.), στο αρχείο του Σωματείου Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης «Ομάδες Μπαντουβάδων», σε δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων της Κρήτης, σε μαρτυρίες ανθρώπων που ζήσανε τα γεγονότα, στις εκθέσεις του Προέδρου της Κοινότητας Πατσιανού-Καλλικράτη, του Υποστρατήγου Νικολάου Παπαδάκη, του δασκάλου του χωριού Γεωργίου Παπαδάκη ή Μπεχτάση και στα Ληξιαρχεία της Κοινότητας Πατσιανού-Καλλικράτη και Αργυρούπολης Ρεθύμνου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα θύματα της σφαγής του Καλλικράτη στις 8 και 11 Οκτωβρίου 1943 ήταν συνολικά 31, είκοσι ένα (21) άντρες και δέκα (10) γυναίκες. 

-Γιατί εκτελέστηκαν οι κάτοικοι και πυρπολήθηκε ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ;

Την 1η Ιουνίου 1941 η Κρήτη βρισκόταν κάτω από την κατοχή των γερμανοϊταλών. Τους νομούς Χανίων Ρεθύμνου και Ηρακλείου κατείχαν οι γερμανοί και το νομό Λασιθίου οι Ιταλοί. Σε μικρό χρονικό διάστημα, από την κατάληψη της Κρήτης ως την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής, οι Βρετανοί οργάνωσαν και ανέπτυξαν στην Κρήτη σταθμούς ασυρμάτου με υπεύθυνους αξιωματικούς Συνδέσμους και χειριστές υπαξιωματικούς. Η βρετανική προπαγάνδα, καθ’όλα τα χρόνια της κατοχής,  διέρρεε ότι οι σύμμαχοι προετοίμαζαν απόβαση για την ανακατάληψη της Κρήτης. Με απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτων η Κρήτη θα αποκτούσε και πάλι την ελευθερία της. Το μετέδιδαν στις Ανταρτικές οργανώσεις, στους Αρχηγούς των ανταρτικών ομάδων, στους κρητικούς, στα στρατεύματα κατοχής. Με προκηρύξεις, με έγγραφα που «από λάθος» κατέληγαν στα χέρια των γερμανών, με εκπομπές σε ραδιοφωνικούς σταθμούς. Οι γερμανοί πίστεψαν αυτές τις φήμες το ίδιο και οι Αρχηγοί των ανταρτικών ομάδων. Σκοπός της βρετανικής αντικατασκοπείας ήταν, να διατηρούν οι κατακτητές στην Κρήτη μεγάλο αριθμό στρατευμάτων, τα οποία θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα σε άλλα μέτωπα του πολέμου.

Το Σεπτέμβρη του 1943 ο Στρατηγός Κάρτα, επικεφαλής των Ιταλικών δυνάμεων του Λασιθίου, με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας παραδόθηκε στους συμμάχους. Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ τον φυγάδευσε στη Μέση Ανατολή. Ο Καπετάν Μανόλης Μπαντουβάς, πιστεύοντας ότι η ώρα της απόβασης είχε φτάσει, διέταξε μικρή ομάδα ανδρών του να μεταβεί στη Σύμη Βιάννου και να αιχμαλωτίσει τους στρατιώτες του γερμανικού φυλακίου που ήταν εκεί. Οι αντάρτες πήγαν αλλά στην προσπάθειά τους να αιχμαλωτίσουν τους δύο Γερμανούς του φυλακίου, μπλέχτηκαν μαζί τους σε πάλη σώμα με σώμα και τους σκότωσαν. Την επόμενη ημέρα, οργανωμένος  γερμανικός στρατός ανέβηκε στο χωριό Σύμη της Βιάννου, αναζητώντας τους στρατιώτες του φυλακίου. Οι αντάρτες με επικεφαλής τον Καπετάν Χρήστο Μπαντουβά δίδουν σκληρή, ολοήμερη, νικηφόρο μάχη με τους γερμανούς στη Σύμη. Τέσσερις  δεκάδες  γερμανοί νεκροί και δέκα αιχμάλωτοι. Μετά τη μάχη οι κατακτητές καίνε τα χωριά της Βιάννου και εκτελούν τους κατοίκους. Οι Βρετανοί αξιωματικοί Σύνδεσμοι αποφασίζουν να φυγαδεύσουν τον Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά και τους άντρες του στη Μέση Ανατολή. Η καταστροφή της Βιάννου συνδέθηκε με την απόδοση ευθυνών από μέρους του πληθυσμού στο πρόσωπό του. Έπρεπε να απομακρυνθεί γρήγορα από την Κρήτη. Η πρώτη προσπάθεια από τα νότια  του νομού Ηρακλείου, (παραλία Τρυπητή), αποτυγχάνει. Αποφασίζουν να τον φυγαδεύσουν από την παραλία του Ροδάκινου. Στην αποστολή φυγάδευσης συμμετέχει ο επικεφαλής των Βρετανών Συνδέσμων Ταγ/χης Τομ Ταμπάμπιν (Ιωάννης) με τον ασυρματιστή του Τζων Λιούις. Ο Λοχαγός Ζαν Φήλντιγκ (Αλέκος) με τον ασυρματιστή του Νεοζηλανδό Κιούι Πέρκινς. Ο Λοχαγός Ραλφ Στόκμπριτζ (Σήφης) με τον ασυρματιστή του Τζων Στάνλευ. Ο Λοχαγός Άλεξ Ρέντελ (Αλέξης). Στην ομάδα φυγάδευσης στη Μέση Ανατολή συμμετείχαν και δέκα άντρες της ανταρτικής Ομάδας Κρουσώνα υπό τις διαταγές του Μενέλαου Ξυλούρη αλλά και άλλοι κρητικοί καταδιωκόμενοι των γερμανών. Οι αντάρτες κατέληξαν, περιμένοντας το μέσον για να φύγουν, στις νότιες παρυφές των Λευκών Ορέων στην περιοχή Τσιλίβδικα. Είχαν ενισχυθεί και από Ροδακινιώτες, Αμαριώτες Σφακιανούς και από τις δύο ανταρτικές ομάδες του Καλλικράτη, του Νικολάου Μανουσέλη ή Γιατίπη και του Ανδρέα Μανουσέλη ή Μανουσαντρουλή. Οι γερμανοί κατεδίωκαν τον Καπετάν Μανόλη βήμα προς βήμα. Στα Τσιλίβδικα προδόθηκε η παρουσία της πολυπληθούς αυτής ομάδας και γερμανοϊταλική περίπολος τους εντόπισε. Οι αντάρτες έδωσαν μάχη (4 Οκτωβρίου 1943) και εξουδετέρωσαν όλους τους γερμανοϊταλούς (δεκαεφτά και τον Έλληνα  διερμηνέα τους). Στη μάχη διακρίθηκαν οι ομάδες του Καλλικράτη ο Νικόλαος Γιατίπης και ο Ιωάννης Βουγιουκαλάκης του Μανούσου. Οι γερμανοί αποφάσισαν τότε με εσωτερική διαταγή του Διοικητή Φρουρίου Κρήτης Μπρούνο Μπρόγερ να καταστρέψουν τα κοντινά χωριά, (της περιοχής Τσιλίβδικα), Καλή Συκιά και Καλλικράτη για παραδειγματισμό. Το έργο ανέλαβαν γερμανικός τακτικός στρατός και το Ελληνικό Καταδιωκτικό Απόσπασμα  Κακοποιών Ε.Κ.Α.Κ. ή Jacte Commando του Φριτς Σούμπερτ. Μετά τη μάχη στα Τσιλίβδικα οι άντρες των παραπάνω χωριών Καλή Συκιά και Καλλικράτης είχαν ειδοποιηθεί και κατέφυγαν στα ορεινά. Οι γερμανοί και οι Σουμπερίτες, όπως άλλωστε το συνήθιζαν,  ξέσπασαν πάνω στις γυναίκες στην Καλή Συκιά και εφάρμοσαν ένα σχέδιο για τον Καλλικράτη. Τις δυο πρώτες ημέρες που έφτασαν στον Καλλικράτη, (6 Οκτωβρίου 1943), διέδιδαν ότι αναζητούσαν όπλα και οι κάτοικοι δεν είχαν λόγο να φοβηθούν. Ορισμένοι πίστεψαν και υπέμειναν τις συνέπειες. Ο συνολικός απολογισμός του Καλλικράτη, (στις 8 και 13 Οκτωβρίου 1943), ήταν 31 νεκροί, 21 άντρες και 10 γυναίκες, η τελειωτική πυρπόληση και η  λεηλασία του χωριού. Η αποστολή φυγάδευσης από την παραλία του Ροδάκινου απέτυχε, η ομάδα αποσύρθηκε συντεταγμένα και τελικά η διαφυγή επιτεύχθηκε στα μέσα Νοεμβρίου του 1943.

-Γιατί 81 σπίτια και όχι η τελειωτική πυρπόληση του χωριού ;

Στην Κρήτη, τα χρόνια 1941-1945 πυρπολήθηκαν από τους κατακτητές πολλά χωριά. Σε κανένα απ’αυτά δε γράφτηκε ή αναφέρθηκε ο αριθμός των σπιτιών. Διαβάζουμε ότι πυρπολήθηκαν τα χωριά Φλώρια, Κάντανος, Γερακάρι, Ανώγεια, Έλος, Άνω Μέρος, Βορίζα, τα χωριά της Βιάννου κ.α.

Στην περίπτωση του Καλλικράτη, κι αυτή είναι μοναδική, αντί να γράφεται και να αναφέρεται ότι το χωριό στο σύνολό του πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε, οι συγγραφείς αναφέρουν στα γραπτά τους ότι κάηκαν 81 σπίτια. Γιατί ; Στο ερώτημα αυτό, στην έρευνα που πραγματοποιούμε,  αναζητούμε την απάντηση. 

-Γιατί φέρθηκαν με βαρβαρότητα στις γυναίκες ;

Οι γερμανοί και οι δοσίλογοι στον Καλλικράτη σκότωσαν δέκα γυναίκες. Οι περισσότερες ήταν ηλικιωμένες. Τη Ζαμπία Παπαδόσηφου Μανουσέλη όταν αντιστάθηκε βλέποντάς τους να της λεηλατούν το σπίτι. Την Πολάκη Ελένη, την Πολάκη Αικατερίνη και την Τσιβολεδάκη Ευαγγελία έκαψαν ζωντανές μέσα στα σπίτια τους. Την Τσιβολεδάκη Αθηνά σκότωσαν στις παρυφές του χωριού. Τη Γιαννακάκη Αικατερίνη σκότωσαν στο νεκροταφείο του χωριού. Τη Φανιά Βλαχάκη Κουργελάκη σκότωσαν στην τοποθεσία στου Σαπουνά.

…μετά τρεις μήνες έβοσκα τα οζά και τα κατέβασα στο Καλλικράτη. Στη τοποθεσία που λέμε «στου Σαπουνά» είδα μια γυναίκα απ’αυτές που σκοτώσανε οι γκεσταπίτες στο Καλλικράτη να’ναι πεταμένη στο γύρο με τα μαλλιά τση να’χουνε πιάσει τσ’ αστοιβίδες, άταφη. Ερώτηξα κι έμαθα πως ήτανε η Φανιά η Βλαχάκη. Εκεί τη σκοτώσανε. Από του Σαπουνά τήνε πήρανε και τη θάψανε… (Χατζηδάκης Ιωάννης του Αλέξανδρου

ετών 87)

Την Ξανθίππη Καντήρου τη Γανταδάκη Αγγελική και τη Μαρία Χαιρέτη σκότωσαν σε ένα χοιρόκουμο τον οποίο στη συνέχεια γκρέμισαν. Πριν τις εκτελέσεις υποχρέωσαν τις γυναίκες του Καλλικράτη να παρακολουθήσουν τη λεηλασία των σπιτιών τους από τρόφιμα και υφαντά. Ότι έφτιαχανν χρόνια με τα χέρια τους, τα προικιά των κοριτσιών τους, έργα τέχνης στο αργαστήρι, τα είδαν να αρπάζονται από γερμανούς και σουμπερίτες. Μετά τις εκτελέσεις περνώντας ο ένας λόχος από το χωριό Ασφένδου, γερμανός στρατιώτης πυροβόλησε να σκοτώσει τη Μαρία Τζουγανάκη. Ευτυχώς μόνο την τραυμάτισε. Στη συνέχεια, με την κήρυξη του Καλλικράτη ως νεκρής ζώνης, συνέλαβαν και οδήγησαν στις φυλακές Αγυιάς δύο δεκάδες γυναικών και τις κράτησαν φυλακισμένες επί ένα μήνα. Γιατί φέρθηκαν μ’αυτόν τον τρόπο στις γυναίκες ; Κινδύνευαν απ’αυτές ; Η απάντηση είναι εύκολη. Γιατί ο γερμανικός στρατός της Βέρμαχτ ήταν ένας βάρβαρος στρατός, καθοδηγούμενος από βάρβαρους αξιωματικούς. Εδώ στον Καλλικράτη και στην Καλή Συκιά κατέπεσε ο γερμανικός μύθος της εκλεκτής φυλής, όπου γερμανοί πολεμούν μόνο με τον αντίπαλο στρατό.

-Γιατί οι γερμανοί έπλαθαν το μύθο της κοινής θρησκείας ;

Στην Έκθεση ωμοτήτων του Νίκου Καζαντζάκη  διαβάζουμε μεταξύ άλλων για τα χρόνια 1941-1945 στην Κρήτη : ιερείς εφυλακίσθησαν, εξωρίσθησανν, επροπηλακίσθησαν,εξετελέσθησαν, εκκλησίαι ανετινάχθησαν, μετεβλήθησαν εις κοπρώνες και εβεβηλώθησαν. Οι κώδωνές των έγιναν στόχοι σκοποβολής, ο εικόνες και τα ιερά σκεύη εκλάπησαν, εκάησαν ή εχρησιμοποιήθησαν δι’ευτελείς σκοπούς…

Το 1963 ο Ιωσήφ Ανδρέα Παπαδόπετρος εξέδωσε στο Ρέθυμνο το βιβλίο με τίτλο «Όσα δε σβήνει ο χρόνος». Γράφει για τον Καλλικράτη :

Συνεπείς προς τους εαυτούς τους οι γερμανοί και ζητώντας κατά το χρόνο της καταστροφής του Καλλικράτη να δείξουν σαφή δείγματα τού πολιτισμού τους, αφού ελεηλάτησαν όλα τα σπίτια και τα απογύμνωσαν από κάθε είδους ρουχισμού και τροφίμων και στη συνέχεια τα πυρπόλησαν θεώρησαν φαίνεται, απαραίτητο να μην εξαιρεθεί του βανδαλισμού τους ο οίκος του θεού. Και επειδή δε βρήκαν ν’αφαιρέσουν απ’ αυτόν τρόφιμα, αφαίρεσαν ελλείψει άλλου ρουχισμού τα ιερά άμφια. Και επειδή δεν τα εύρισκαν σύμφωνα με τις ορέξεις τους, φεύγοντας διασκόρπισαν αυτά στα όρη.

Και εξηγείται έτσι πως μετά την απομάκρυνση των Γερμανών από το χωριό βρέθηκε το πετραχήλι τού ιερέα εγκαταλελειμμένο στα όρη. Το άγιον ποτήριο όμως, η ιερά λαβίδα και το κοχλιάριο δε βρέθηκε γεγονός το οποίο μαρτυρεί ότι τα πήραν αυτά οι Γερμανοί φεύγοντας λόγω, της μεταλλικής τους αξίας.

Και για να συμπληρώσουν φαίνεται το ανοσιούργημά τους βεβήλωσαν και τις εικόνας του ναού, όσες απ’αυτές δεν κατέκαψαν.

Έσυραν και τον ιερέα του χωριού αιχμάλωτο ως το Ασκύφου με προορισμό τις φυλακές της Αγυιάς αλλά κατάφερε και τους διέφυγε.

Στις δύο φιλογερμανικές εφημερίδες της κατοχής που κυκλοφορούσαν στην Κρήτη, τον «Παρατηρητή» των Χανίων και τον «Κρητικό Κήρυκα» του Ηρακλείου, σε δεκάδες προπαγανδιστικά άρθρα διαβάζουμε ότι η γερμανία και η Ελλάδα είναι ομόθρησκες χώρες, οι λαοί τους πιστεύουν στο Χριστιανισμό και γι’αυτό δεν τους χωρίζει τίποτα. Αυτός ο μύθος καταρρίπτεται στον Καλλικράτη, ο γερμανικός στρατός αποδείχτηκε για άλλη μια φορά ότι ήταν ένας βάρβαρος στρατός, χωρίς πίστη και σεβασμό στα θεία.

-Γιατί αυτή η αγριότητα των γερμανών και δοσίλογων στον Καλλικράτη ;

Βουγιούκαλος Αλέξανδρος και Βουγιούκαλος Εμμανουήλ του Γεωργίου αδέλφια. Βουγιούκαλος Μανούσος του Μιχαήλ, Μανουσέλης Γεώργιος του Μιχαήλ και ο γιος του Εμμανουήλ Μανουσέλης. Μανουσέλης Μανούσος και Μανουσέλης Ευστράτιος του Γεωργίου αδέλφια. Γανταδάκης Ρούσσος του Γεωργίου. Χαιρέτης Ευστράτιος του Μιχαήλ. Χαιρέτης Νικόλαος του Εμμανουήλ. Σηφοστρατουδάκης Ιωάννης του Ευστρατίου. Κωνσταντουδάκης Εμμανουήλ του Ιωάννου. Κανδήρος Γεώργιος του Ιωάννου. Χειραναγνωστάκης Νικόλαος του Αντωνίου από την Αργυρούπολη.

Δεκατέσσερις άντρες οδηγήθηκαν σε ένα κατάλυμα του Καλλικράτη στην Πιπιλίδα και εκτελέστηκαν ο ένας πάνω στον άλλον.

Βουγιούκαλος Μανούσος του Γεωργίου, ο τρίτος αδερφός των Βουγιούκαλων δολοφονήθηκε από σουμπερίτες έξω από το σπίτι του. Μανουσέλης Μανούσος του Νικολάου, σφάχτηκε στην είσοδο του χωριού από Σουμπερίτες αφού τον βασάνισαν. Χαιρέτης Σπύρος του Χρήστου, δολοφονήθηκε πισώπλατα από σουμπερίτη έξω από το κατάλυμα της Πιπιλίδας. Πολάκης Παύλος του Εμμανουήλ, δολοφονήθηκε δίπλα στο σπίτι του. Μαρκουτσάκης Μάρκος του Εμμανουήλ. Δολοφονήθηκε άνανδρα στην αυλή του σπιτιού του από τον πιο σκληρό δοσίλογο της ομάδας του Σούμπερτ, τον παπά Καλλέργη από το χωριό Κεραμούτσι Μαλεβυζίου. Γι’αυτόν τον παπά ο λαϊκός ποιητής είπε :

Παπά  το  ράσο  που  φορείς  γιατί’ ναι  ματωμένο;

το  αίμα  πώς  εβρέθηκε  απάνω  σου  χυμένο;

Μην  είν’ το  αίμα  του  Χριστού  που  όταν  λειτουργήσεις

σηκώνεις  με  τα  χέρια  σου  για  να  το  κοινωνήσεις ;

Αλλά  για  δες  τα  χέρια  σου  κι  αυτά  ειν’ματωμένα

το  αίμα  αυτό  τι  λες  παπά,  δε  σε  τρομάζει  εσένα ;

Κοίταξε  το  μαχαίρι  σου  κι  εκείνο  αίμα  στάζει

στην  πίστη  σου  παπά  τι  λες,  κι  αυτό  ανθρώπους  σφάζει ;

Για  δες  το  αίμα  αυτό  παπά,  σαν  το  κοιτάς  αφρίζει

ποιο  θε να  πνίξει  ζωντανό,  εσένα  φοβερίζει.

Από  την  πίστη  μας  παπά  αφορεσμένος  να’σαι

κι  από  το  Έθνος  μας  παπά  καταραμένος να’σαι.

Τον κατάλογο των θυμάτων συμπληρώνουν δύο νέοι που άρπαξαν και πήραν μαζί τους με τη βία από το χωριό Επισκοπή οι γερμανοί. Τα στρατεύματα της Βέρμαχτ, όταν αποφάσιζαν να εξερευνήσουν τα βουνά της Κρήτης, η συνηθισμένη τακτική τους ήταν να παίρνουν μαζί τους ομήρους για να προστατευτούν από επιθέσεις ανταρτών. Το ίδιο έκαναν και στην περίπτωση του Καλλικράτη. Πήραν τους νεαρούς που συνάντησαν τυχαία σε κεντρικό δρόμο της Επισκοπής Ρεθύμνου. Το Λυκάκη Ιωάννη του Σταύρου από το χωριό Ασκύφου που βρέθηκε για δουλειές στην Επισκοπή. Ο άλλος που αναφέρεται ως αγνώστων στοιχείων, η έρευνά μας οδηγήθηκε ότι ίσως είναι ο νεαρός γιατρός Βιγδινάκης Γεώργιος του Ιωάννου από την Επισκοπή ο οποίος εξαφανίστηκε και δολοφονήθηκε από τους Γερμανούς στη διάρκεια της κατοχής. Το όνομά του στολίζει το μνημείο πεσόντων της Επισκοπής αλλά η οικογένειά του δεν γνωρίζει τον τόπο και το χρόνο θανάτου του. Στο συμπέρασμα καταλήξαμε μετά από μαρτυρία, ότι ο νεαρός που πήραν οι Γερμανοί από την Επισκοπή, ήταν γιατρός. 

Γιατί επέδειξαν οι κατακτητές αυτήν την αγριότητα στον Καλλικράτη ; Το δόγμα της συλλογικής ευθύνης αντιπροσωπεύει τα ναζιστικά και φασιστικά καθεστώτα. Οι πολίτες πρέπει να πληρώνουν σε φόρο αίματος οτιδήποτε γίνονταν στην περιφέρεια τους από τους αντιστασιακούς. Συνηθισμένη κι αυτή η πρακτική στην Κρήτη. Την γνωρίσαμε στην Κάντανο, τα Φλώρια, το Έλος, στη Βιάννο, στο Ηράκλειο μετά το σαμποτάζ του αεροδρομίου, και σε δεκάδες άλλα χωριά.

-Ποιο είναι το ανεξόφλητο χρέος ;

Το απόγευμα της 6ης Οκτωβρίου 1943 γερμανικά στρατεύματα της Βέρμαχτ κατέκλυσαν το χωριό. Μετά το κάψιμο της Καλής Συκιάς το απόσπασμα του Σούμπερτ έφτασε στον Καλλικράτη με διαφορά μιας ώρας από τους γερμανούς. Περίπου σαράντα άντρες. Σουμπερίτες και γερμανοί στρατιώτες, (δυνάμεως τεσσάρων λόχων), άρχισαν τη δράση με βάση ένα οργανωμένο σχέδιο. Ο Καλλικράτης έπρεπε να τιμωρηθεί για τη μάχη στα Τσιλίβδικα, το θάνατο των γερμανοϊταλών στρατιωτών και για τη βοήθεια που προσέφεραν οι άντρες του στον Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά. Στο Σούμπερτ αποδόθηκε κατηγορία για τον Καλλικράτη, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Την ίδια τύχη είχαν και οι δοσίλογοι που τον συνόδευαν και εκτελέστηκαν από τους αντάρτες μετά την κατοχή. Στο Στρατηγό Μπρόγερ, κατά παράδοξο τρόπο, δεν αποδόθηκε κατηγορία για τις εκτελέσεις και την πυρπόληση του Καλλικράτη. Στη διάρκεια της Κατοχής αποκλειστικά υπεύθυνοι για ότι συνέβαινε  ήταν πάντοτε οι Γερμανοί Διοικητές της Κρήτης. Αυτοί αποφάσιζαν κι αυτοί έδιδαν τις εντολές. Και το απόσπασμα Σούμπερτ δρούσε με την ανοχή και την άδειά τους.

Στην απόφασή του το στρατοδικείο δέχεται ότι ο Στρατηγός Μπρόγερ ήταν υπεύθυνος για τις εκτελέσεις σε 33 χωριά της Κρήτης τα οποία κατονομάζει :

Παλαιά  Ρούματα (19 ατόμων), Καλάθαινες (11 ατόμων), σε 5 άλλα χωριά  της  επαρχίας  Κισσάμου (25 ατόμων), Άνω  Μέρος (42 ατόμων), Γερακάρι  (55 ατόμων),

Κρύα  Βρύση (35 ατόμων), Γουργούθι – Καρδάκι – Δρυγιές – Βρύσες – Σμιλέ (46  ατόμων), Γδόχια (43 ατόμων), Πεύκος (19 ατόμων), Μουρνιές (32 ατόμων), Μονή  Άνω Βιάννου (6 ατόμων), Μύθοι (4 ατόμων), Κεφαλοβρύση (36 ατόμων), Ρίζα (56  ατόμων), Κρεββατά (23 ατόμων), Μύρτος (18 ατόμων), Αμιρά  (114 ατόμων),

Συκολόγος  (1 ατόμου), Αγ. Βασίλειος (33 ατόμων), Καλάμι (2 ατόμων),                                          Ψαρή  Φοράδα (7 ατόμων),  Βαχός (32  ατόμων), Μάλλες (23  ατόμων), Σύμη (23  ατόμων), Χριστός (8  ατόμων).

Υπεύθυνος θεωρήθηκε για την πυρπόληση και καταστροφή 21 χωριών :

Γδόχια, Κεφαλοβρύση, Πεύκος, Κάτω Σύμη, Κρεββατάς, Συκολόγος, Μουρνιές,  Μύρτος, Καλάμι, Λίμνη, Έλος, Φλώρια, Κούνενι, Γοργούθι, Καρδάκι, Δρυγιές, Βρύσες, Σμιλέ,  Άνω Μέρος, Γερακάρι και Κρύα  Βρύση.

Πού είναι ο ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ στην απόφαση καταδίκης σε θάνατο του Μπρόγερ; Γιατί απουσιάζει; Τα τριάντα ένα θύματα και η τελειωτική πυρπόληση του χωριού δεν υπάρχουν στο κατηγορητήριο. Γιατί άραγε ;

Αυτό είναι το ανεξόφλητο χρέος της Ελληνικής Πολιτείας. Ο άνθρωπος  που έδωσε την εντολή καταστροφής του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ και την εκτέλεση των 31 κατοίκων του δεν δικάστηκε γι’αυτό το στυγερό έγκλημα. Η Πολιτεία πρέπει να πράξει το χρέος της.

…………………………………

Κυρίες και κύριοι

Πιστεύουμε ότι το Εργαστήριο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Σφακίων, με την έρευνα αυτή συνέβαλλαν βάζοντας ένα ακόμη λιθαράκι, στην καταγραφή και προβολή της ιστορίας του Καλλικράτη και στην αναζήτηση ιστορικών πηγών από άλλους ερευνητές.

Αγαπητοί Καλλικραθιανοί

Το ιστορικό χωριό σας τα χρόνια του  Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έκανε το χρέος  του  προς την πατρίδα. Σήμερα τιμήσαμε τους νεκρούς σας που έδειξαν το  δρόμο. Αξίζει  να είστε υπερήφανοι γι’ αυτούς. Σε έναν, ένα από τους νεκρούς του χωριού σας  ταιριάζει ο στίχος του ποιητή :

…γυναίκες κι άντρες  έφυγαν,  ποιος  θα  τους  πει  δυο  λόγια

η  λευτεριά΄ναι  αμίλητη  βουβά  τα  μοιρολόγια…

Όμως ο ιστορικός δεν έχει βάλει ακόμη την τελευταία λέξη στο βιβλίο της ιστορίας. Γιατί οι νεκροί είναι εδώ ζητώντας δικαίωση. Και περιμένουν.

Θα τελειώσω με μια φράση του καθηγητή κ. Παπαϊωάννου ότι : 

Η επέτειος προβάλλει την αναγκαιότητα της μνήμης ως έκφραση ελευθερίας, αντίστασης, αλληλεγγύης και αξιοπρέπειας.

Κάποιες λέξεις δε γράφονται με μολύβι ή μελάνι, αλλά κυρίως, με αίμα…».

Γιάννης Η. Κάκανος 

eparxiakofos_gr_0127

 eparxiakofos_gr_0121

 eparxiakofos_gr_0122

 eparxiakofos_gr_0124

eparxiakofos_gr_0129

eparxiakofos_gr_0123

eparxiakofos_gr_0001

 

Η ταυτότητα για την εφημερίδα και σε αυτοκόλητα

Οι διαφημίσεις στα έντυπα μας είναι φθηνές και στηρίζουν την προσπάθεια διατήρησης χιλιάδων εκδηλώσεων στο ηλεκτρονικό αρχείο της ιστοσελίδας μας.

Απαντήστε

Το email σας δεν θα δημοσιευθεί.Τα υποχρεωτικά πεδία είναι σημειωμέα *

*

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.

Πηγαίνετε Στην Κορυφή
WP2Social Auto Publish Powered By : XYZScripts.com