ΣΤΟ ΓΙΑΛΙ ΤΖΑΜΙΣΙ: Κισαμίτικη μουσικο-χορευτική εκδήλωση

 

 Ο κ. Δημήτρης Νικολακάκης αριστερά με τον Μανόλη Κογχυλάκη 

 

Πλούσιο μουσικοχορευτική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε προχθές το βράδυ στο παλιό λιμάνι των Χανίων (στην πλατεία πίσω από το Γιαλί Τζαμισί), με τη συμμετοχή χορευτών και χορευτριών από τον Μορφωτικό και Πολιτιστικό Σύλλογο “Γηγενής” με έδρα το Πασακάκι και παράρτημα στο Καστέλι του οποίου οι χορευτές και οι χορεύτριες κατενθουσίασαν τους παρευρισκόμενους.

«Ο Μορφωτικός και Πολιτιστικός σύλλογος «Ο ΓΗΓΕΝΗΣ» ιδρύθηκε το έτος 2007 από τη χοροδιδάσκαλο κα Γεωργία Πολυχρονάκη. Σκοπός της ίδρυσης του είναι η διατήρηση και προβολή της μουσικοχορευτικής παράδοσης του νομού Χανίων. Η μελέτη έρευνα και διάσωση των ιδιαίτερων πολιτιστικών στοιχείων χρέος του,» επεσήμανε, μεταξύ άλλων ο κ. Δημήτρης Νικολακάκης, πρόεδρος της Ένωσης Πνευματικών Δημιουργών Χανίων.  

Η εκδήλωση ήταν ενταγμένη στα “ΓΡΑΜΠΟΥΣΙΑ 2014” και όπως κάθε χρόνο, συνδιοργανώνεται από τον Δήμο Χανίων, το Σύλλογο Προβολής Κισάμου “Η ΓΡΑΜΠΟΥΣΑ” και την Ένωση Πνευματικών Δημιουργών Χανίων με συντονιστές τους πρόεδρους των, κ. Αθανάσιο Δεικτάκη και Δημήτριο Νικολακάκη.

Εκτενή αναφορά στην παράδοση της Κισάμου, την ιστορία, τη λαογραφία και τις φυσικές ομορφιές της έκανε ο δάσκαλος και συγγραφέας κ. Μανόλης Κογχυλάκης ο οποίος, τόνισε τα εξής: « Η μουσική είναι πολιτισμός, είναι ψυχοπνευματικό δημιούργημα, είναι ψυχαγωγία που σημαίνει αγωγή της ψυχής. Η αρχή της χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ακολουθεί και χαρακτηρίζει τον άνθρωπο από τα γεννοφάσκια της ιστορίας. Υπάρχει παντού, σε όλους τους λαούς πρωτόγονους και μη. Υπάρχει και στα ζώα, ειδικά στα πουλιά και μάλιστα στα οδικά. Η λέξη μουσική βγαίνει από τις Μούσες που είναι θεότητες και παρουσιάζονται όταν έγινε κοσμοκράτορας ο Δίας. Πριν τις Μούσες υπήρχαν οι Νύμφες που δεν ήταν θεότητες, ήταν πνεύματα. Στην αρχαία Ελλάδα και στην Κρήτη υπήρχε και θεός της μουσικής ο Απόλλωνας που πρωταγωνιστεί στα ονόματα απ’ όλους τους θεούς έχοντας 210 ονόματα. Στη μ.Χ. εποχή έρχεται πρώτη η Παναγία με 450 ονόματα. Ο θεός Απόλλωνας σκότωσε τον φοβερό πύθωνα και γι’ αυτό ονομάζεται Πύθιος. Από τον Πύθιο Απόλλωνα έχουμε την Πυθία στο μεγάλο δελφικό μαντείο και τα Πύθια μουσικούς αγώνες που τελούνται στους Δελφούς και στην αρχή περιλάμβαναν μόνο ύμνους προς τον Απόλλωνα με τη συνοδεία κιθάρας…». Ο ίδιος συνέχισε με ιστορικά στοιχεία της παράδοσης που αφορούν την Κίσαμο ως εξής: «Ας έρθουμε όμως στην Κρήτη και την Κίσαμο. Ο Απόλλωνας εκτός από Πύθιος ονομαζόταν και Μουσαγέτης δηλαδή Δωρικά ηγέτης των Μουσών που είχε ιερό στις Μουσαγόρες τρεις νησίδες νοτιοδυτικά της Κρήτης. Η μεγαλύτερη από αυτή τη νησίδα ονομαζόταν Ιουσαγόρα στην οποία υπήρχε και ιερό αφιερωμένο στο Μουσαγέτη Απόλλωνα. Μα αυτό το νησί είναι το γνωστό μαγευτικό και ιστορικό Λαφονήσι που υπάγεται στην Κίσαμο, ανήκει στην Κίσαμο, αγκαλιάζεται από αυτή. Να, λοιπόν, μια μουσική ιστορική Κισαμίτικη και Κρητική βάση. Αυτά αναφέρουν αρχαίοι ιστορικοί και γεωγράφοι. Από τις Μούσες βγαίνει και το Μουσείο που αρχικά σήμαινε ναός των Μουσών και μετά σχολείο. Επειδή στο σχολείο Μουσείο της Αλεξάνδρειας κατά τους ελληνιστικούς χρόνους σε αίθουσες του φυλάχτηκαν αρχαίοι πάπυροι και άλλα αρχαία γραπτά, επικράτησε  η έννοια και ο όρος Μουσείο με την έννοια που την έχουμε και σήμερα δηλαδή χώρος που φυλάσσονται και εκτίθενται αρχαία και άλλα αξιόλογα αντικείμενα. Η Κρήτη βρίσκεται στο θαλάσσιο σταυροδρόμι τριών Ηπείρων και επηρεάστηκε από τους πολιτισμούς των γειτόνων της γιατί σαν θαλασσοκράτειρα όπου πήγαινε έπαιρνε ότι καλό συναντούσε, ότι πολιτιστικό δρώμενο της άρεσε το έφερνε στην Κρήτη. Όχι για να καταργήσει το παλιό αλλά να πλουτίσει τη συλλογή της. Αυτό συνέβη μουσικά και στην Κίσαμο. Η Κίοσαμος βρίσκεται πολύ πιο κοντά στην Πελοπόννησο  δηλαδή στην Ευρώπη κι έχει καθαρή οπτική επαφή με καθαρό ορίζοντα να αχνοφαίνεται ο Ταύγετος. Με ενδιάμεσους σταθμούς Αντικύθηρα και Κύθηρα φτάνεις με πλεούμενο  στο Γύθειο και Καλαμάτα. Με τη βόρειο Αφρική είχαν εμπορικές συναλλαγές από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα. Καστέλι, Σταυρός και Στόμιο είχαν τελωνεία για τις συναλλαγές αυτές. Φυσούσε νοτιάς τα πλοία έπιαναν Πελοπόννησο. Φυσούσε βοριάς επέστρεφαν και άλλα ξεκινούσαν για την Αίγυπτο. Τον καιρό της άπνοιας έμεναν αρκετές μέρες ναυτικοί και έμποροι τόσο στη βόρειο Αφρική όσο και στη νότιο Πελοπόννησο και συμμετείχαν στην κοινωνική ζωή του τόπου. Άκουαν σκοπούς τραγούδια και έβλεπαν χορούς. Τους μάθαιναν και τους έφερναν στην Κίσαμο. Δεν ταξίδευαν μόνο τα προϊόντα, ταξίδευε και ο πολιτισμός. Μέχρι και τη δεκαετία 1950 -60 σε κάθε Κισαμίτικο γλέντι – διασκέδαση, μέσα στους σκοπούς, τραγούδια και χορούς ήταν απαραίτητος και ο Καλαματιανός. Προς το τέλος πάλι του κεφιού για να ποικίλλουν τη διασκέδαση, μερικοί που τους άρεσε και η Παντομήνα, πάντα άνδρες, έλεγαν στα όργανα. Παίξετε μας τον αράπικο. Τότε το βιολί και το λαγούτο ηχούσαν σ’ ένα σκοπό ρυθμικό, καθαρά αφρικανικό. Οι χορευτές ρύθμιζαν τις κινήσεις των ποδιών σύμφωνα με τα όργανα και όχι μόνο γιατί κινούσαν και τα χέρια, έκαναν γκριμάτσες, φούσκωναν τα μάγουλα, γύριζαν τα χείλη ανάποδα, έβγαζαν τη γλώσσα και μιμούνταν τους Αφρικάνους. Μπορούμε να πούμε αυτόν τον χορό Διονυσιακή σάτιρα με Αφρικάνικο μουσικό χρώμα. Οι θεατές γελούσαν και παρακινούσαν τους  ειδικούς αυτούς χορευτές να χορέψουν. Ακόμη από τη Δύση η Επτανησιακή καντάδα δεν άφησε ανεπηρέαστη την Κίσαμο. Πάλι στο τέλος του γλεντιού υπήρχαν οι πενιές συνήθως χωρίς βιολί, μόνο με λαγούτο ή μαντολίνο και τραγουδούσαν παθιάρικες ερωτικές μαντινάδες. Όταν οι γλεντοκόποι γυρνούσαν στη γειτονιά ή στο χωριό τους πάντα τραγουδώντας και περνούσαν από το σπίτι κάποιας αγαπημένης ήταν γνήσια κρητική Κισαμίτικη καντάδα με τη δικαιολογία ότι έχουν πιει, γυρνάνε από διασκέδαση για να μην δημιουργήσουν υποψίες και λόγια. Από τη Δύση ήρθε και το βιολί και ρίζωσε τόσο στην Κρήτη όσο και σε όλο το νομό Χανίων» για να τελειώσει με τον ανατολίτικο Αμανέ που αγαπήθηκε στην Κίσαμο και σε όλη την Κρήτη, λέγοντας: «Ο Αμανές έχει πατρίδα τα παράλια της Μικράς Ασίας, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την τουρκιά. Ήταν καθαρά Μικρασιατικός, ήταν παθιάρικο τραγούδι που οι στίχοι του τελείωναν με το αχ μάνα. Από το αχ μάνα, ονομάστηκε αχ μανές και μετά αμανές. Ήταν καθαρά βυζαντινός που είχε τη ρίζα του στην αρχαία ελεγεία. Μάλιστα εξελίχτηκε σε λαϊκό τραγούδι που το αγάπησε ο λαός γιατί βρήκε μέσα του βυζαντινά και αρχαιοελληνικά στοιχεία. Περίφημοι, μεταξύ των πολλών αμανέδων είναι ο λεγόμενος Σμυρνιώτικος και ο Ταμπαχανιώτικος που τον γνωρίζουν και οι πλάκες του σαντριβανιού που πατούμε. Έχουν λυρική γλυκύτητα και ποιητικότατο βάθος. Αποτελεί την κορωνίδα του συμποσιασμού σε ενυπωσιασμού σε στιγμές ψυχικής και αισθηματικής κορύφωσης για μια βαθύτερη έκφραση. Η Κίσαμος, λοιπόν, επηρεάζεται μουσικά, αφουγκράζεται τους ήχους των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα αλλά και παράγει, συμμετέχει στα μουσικά δρώμενα της Κρήτης. Λέγεται ότι η Ανατολική Κρήτη έχει τον ρυθμό και η δυτική τη μελωδία. Στη μελωδία της δυτικής Κρήτης όχι μόνο συμπράττει η Κίσαμος αλλά και πρωταγωνιστεί με τους μεγάλους άρχοντες του δοξαριού και της πένας, της ρίμας, της μαντινάδας ή του μακρόσυρτου ελεγειακού τραγουδιού, της τάβλας, του δρόμου, της χαράς ή της λύπης. Δεν έχει η Κίσαμος τη μυστικοπάθεια της ανατολής ούτε την εγωπάθεια της υλιστικής δύσης. Από το βορά ενσωματώνει τον Καλαματιανό, αλλά χρησιμοποιεί και τον ιδιότυπο Αράπικο από το νότο. Κράτα από τη δύση το βιολί, την καντάδα, παθιάζεται με τον μικρασιατικό αμανέ, δέχεται και το διαφορετικό, τη διαφορετική μουσική άποψη. Δημοκρατία δηλαδή και στη μουσική γιατί μουσική έχει θεϊκή προέλευση με θεότητες τις μούσες. Σωστό μουσικό σταυροδρόμι λοιπόν, η μουσική Κίσαμος, αλλά και αρχαίγονες μουσικές βάσεις με Μουσαγόρες και Μουσιγέτη Απόλλωνα».             

 

Στιγμιότυπα από την όμορφη Κισαμίτικη βραδιά στα Χανιά