ΣΤΑΛΟΣ ΧΑΝΙΩΝ – Ένα παλιό χωριό που εξελίχθηκε σε τουριστικό θέρετρο

13/01/2018 στο 2018, Κοινωνικά - Πολιτιστικά, Ρεπορτάζ

Γυρνώντας το ρολόι του χρόνου μερικές δεκαετίες πίσω, ο Σταλός συμπεριλαμβάνονταν στα πρώτα βορειοδυτικά κοντινά χωριά του νομού μας με τα Χανιά και είχε δύο γειτονιές, την παραθαλάσσια που ήταν πλάι στον κεντρικό δρόμο και την πάνω κτισμένη στην πλαγιά ενός πανοραμικού λόφου σε υψόμετρο 80 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας η οποία ονομαζόταν Πάνω Σταλός και κατοικούσαν περισσότερες οικογένειες.

Η απόσταση από τα Χανιά μέχρι τον Πάνω Σταλό είναι εννέα περίπου χιλιόμετρα ενώ μέχρι την διακλάδωση του κεντρικού δρόμου γύρω στα επτά. Από την πρόσφατη μετάβασή μας στο χωριό συζητήσαμε με κατοίκους που συναντήσαμε οι οποίοι μας μίλησαν με συγκίνηση για την παλιά όμορφη εποχή που ο Σταλός είχε έδρα Κοινότητας και πάνω από 300 μόνιμους κατοίκους.

Ο Ανδρέας Πλανάκης είπε: «Γεννήθηκα εδώ το 1954 και στο μονοθέσιο δημοτικό σχολείο που ήταν στη μέση περίπου των δύο γειτονιών πηγαίναμε πάνω από 40 μαθητές. Πρώτος μου δάσκαλος ήταν ο μακαριστός Γιάννης Μπομπολάκης τον οποίο διαδέχτηκε λίγα χρόνια αργότερα ο εν ζωή σήμερα Δημήτριος Δασκαλάκης που μένει στον Κάτω Σταλό. Πρόκειται για ένα χωριό με αρχαία και μεσαιωνική ιστορία. “Ες Τάλω” ήταν η αρχική του ονομασία. Ο Τάλως, σύμφωνα με ένα μινωικό μύθο ήταν ένας βασιλιάς γίγαντας που προστάτευε την Κρήτη από τους ξένους εισβολείς. Το χωριό μας, όπως το θυμάμαι στην παιδική μου ηλικία είχε πρόβλημα με το πόσιμο νερό και ειδικά την περίοδο του καλοκαιριού οι νοικοκυρές περίμεναν στην σειρά να γεμίσουν τις στάμνες τους από τις τέσσερις βρύσες που υπήρχαν όλες κι όλες. Για τις άλλες δουλειές κάθε νοικοκυριού κουβαλούσαν το νερό οι μεγάλοι με δοχεία από τα πηγάδια πάνω στα γαϊδουράκια».

Ο ίδιος συνεχίζοντας επεσήμανε ότι «εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε τουρισμός στο χωριό μας και οι κάτοικοι του ασχολιόταν με την γεωργία, την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία και ελάχιστοι από την κάτω γειτονιά με την αλιεία. Στον Πάνω Σταλό λειτουργούσαν τρία καφενεία εκ των οποίων τα δύο ήταν ταυτόχρονα και μπακάλικα, ενώ ένα ακόμα καφενείο υπήρχε στον Κάτω Σταλό. Ηλεκτρικό ρεύμα αποκτήσαμε γύρω στο 1960 και ο δρόμος ήταν αμαξωτός. Το ορεινό λεωφορείο ερχόταν τρεις φορές την εβδομάδα, Δευτέρα, Τετάρτη και Σάββατο. Στα μεταγενέστερα χρόνια όλα άρχισαν να αλλάζουν με τον τουρισμό και σήμερα ο Σταλός δεν είναι χωριό, αλλά μια πανέμορφη κωμόπολη του Δήμου Χανίων που διαθέτει άριστη τουριστική υποδομή με σύγχρονες και παραδοσιακές ξενοδοχειακές μονάδες, καλές ταβέρνες και διάφορα άλλα καταστήματα και γραφεία».

Στην αυλή του σπιτιού της συναντήσαμε την παλιά καλή νοικοκυρά Άννα Κτιστάκη για να μας πει: « Σε ηλικία 20 ετών ήρθα νύφη στον Σταλό από την Εξώπολη Αποκορώνου. Μεγάλο ήταν το χωριό και όλοι οι χωριανοί αγαπημένοι μεταξύ τους. Κεντρική μας εκκλησία έχουμε την Παναγιά που γιορτάζει του Ευαγγελισμού στις 25 του Μάρτη και γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Άλλες παλιές εκκλησίες είναι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που είναι και το νεκροταφείο του χωριού, ο Άγιος Γεώργιος και ο προφήτης Ηλίας, ενώ στην κάτω γειτονιά τη δεκαετία του 1960 με εφημέριο τον π. Προκόπιο Σηφαλάκη θεμελιώθηκε η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα. Όλες τις γιορτάζουμε πανηγυρικά. Τα χρόνια πέρασαν και άλλαξαν πολλά στο χωριό και την περιοχή, αλλά ο Πάνω Σταλός κρατά ακόμα το παραδοσιακό χρώμα του παλιού χωριού παρά του ότι έχουν κτιστεί καινούργιες κατοικίες και σύγχρονα τουριστικά καταλύματα».

Λίγο πιο κάτω συναντήσαμε την Κατερίνα Πλανάκη Χαρίτου και τον σύζυγό της τον Γιώργο που και αυτός ήρθε γαμπρός στο χωριό για να μας πουν ότι « Από το 1987 μένω στον Πάνω Σταλό με τη γυναίκα μου που γεννήθηκε εδώ. Όταν ήρθα ο Σταλός δεν είχε αξιοποιηθεί τουριστικά. Τώρα όλα είναι διαφορετικά και ζούμε πιο καλά» σημείωσε ο κ. Γιώργος για να επισημάνει η κα Κατερίνα ότι «στο δημοτικό σχολείο πηγαίναμε 47 παιδιά. Έκλεισε βέβαια μετά το 1985 και σήμερα λειτουργεί μόνο το νηπιαγωγείο».

Από τον εφημέριο της Ενορίας πατήρ Γεώργιο Πετράκη καταγράψαμε τα εξής: «Μέχρι και το 1965 ο Σταλός και η Αγία Μαρίνα συνυπήρχαν σε μία Ενορία έχοντας τελευταίο κοινό εφημέριο τον μακαριστό πατήρ Ορέστη Στιβακτάκη. Πολύ πιο παλιά αν θυμάμαι καλά μέχρι το 1918 είχαν και κοινό νεκροταφείο τον Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννη.

ΠΑΛΙΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

‘Ένα από τα παλιά καφενεία του χωριού, αυτό του μακαρίτη Γεωργίου Βογιατζάκη εξακολουθεί να λειτουργεί παραδοσιακά με την επωνυμία «Μιγλάκια» από δύο αδέρφια τον Γιάννη και τον Μανώλη Μιγλάκη.

Η ΤΑΝΕΡΝΑ ΤΟΥ ΛΕΒΕΝΤΗ

Η κυρία Ευτυχία Χατζημανωλάκη, μαθαίνοντας από την μητέρα της Σοφία τις αυθεντικές κρητικές γεύσεις στην παιδική της ηλικία, κράτησε την ίδια φιλοσοφία και αργότερα αυτήν την πολύτιμη γνώση, οι γιοί της, Γιώργος και Παναγιώτης Χατζημανωλάκης, σκέφτηκαν να χαρίσουν στο ευρύ κοινό ανοίγοντας το 1995 την ταβέρνα «Λεβέντης» στον Άνω Σταλό. Από τότε μέχρι σήμερα πέρασαν 23 χρόνια κατορθώνοντας με τις παραδοσιακές γαστρονομικές νοστιμιές τους να προσελκύουν κάθε χρόνο, όλο και περισσότερους πελάτες, αλλά και επισκέπτες.

Η πλατεία και σοκάκια του χωριού με παραδοσιακά και νέα κτίρια

Η κυρία Άννα Κτιστάκη

Η κ. Γεώργιος Χαρίτος με τη σύζυγό του κα Κατερίνα Πλανάκη

Ο κ. Ανδρέας Πλανάκης

Το καφενείο με το νέο καφετζή στον Πάνω Σταλό κ. Γιάννη Μιγλάκη

Η κεντρική εκκλησία του Ευαγγελισμού στο Πάνω Σταλό, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο ενδιάμεσο των δύο γειτονιών και ο Άγιος Παντελεήμων στην κάτω γειτονιά.