Εκδήλωση για τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Δημαρχείο Κισάμου

Η πρώτη εκδήλωση στο Νομό προς τιμή του αείμνηστου Χανιώτη πολιτικού και πρωθυπουργού της Ελλάδας, με αφορμή τα εκατό χρόνια από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου από το Δήμο Κισάμου στην αμφιθεατρική αίθουσα των εκδηλώσεων του δημαρχείου παρουσία αρκετού κόσμου. Το «παρών» έδωσαν ο γ’ αντιπρόεδρος της Βουλής Χρήστος Μαρκογιαννάκης, ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων Απόστολος Βουλγαράκης, περιφερειακοί και δημοτικοί σύμβουλοι, ιερείς και ο διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Νίκος Παπαδάκης.   

Η εκδήλωση άρχισε με το ριζίτικο τραγούδι «τον αντρειωμένο μην τον κλαίς που το τραγουδούσε τακτικά ο Βενιζέλος ενώ την εκδήλωση συντόνιζε ο αντιδήμαρχος του Δήμου Κισάμου Μιχάλης Μουντάκης ο οποίος στον χαιρετισμό του αφού καλωσόρισε και ευχαρίστησε τους παρευρισκόμενους διάβασε το παρακάτω ιστορικό απόσπασμα: «Υπόδουλος των Τούρκων η Κρήτη δεν υπήρξε ποτέ. Ήξευρεν να ζει ελεύθερα δια της βίας. Εις την παραμικράν καταπάτησιν προνομίου εξανίστατο κι ελάμβανε τα όπλα. Δούλος δε επαναστατημένος με το όπλον εις την χείρα κατά του τυράννου, δεν ημπορεί να πει κανείς ότι είναι δούλος. Είναι Ελεύθερος». “Έχουν περάσει 100 χρόνια από τότε που γράφτηκαν τα παραπάνω λόγια”, τόνισε στη συνέχεια ο αντιδήμαρχος Μιχάλης Μουντάκης για να επισημάνει ακόμα τα εξής: “100 ολόκληρα χρόνια από την ξεχωριστή εκείνη Κυριακή, που στον προμαχώνα του Φιρκά στα Χανιά, σε μια τελετή αντάξια του μεγάλου γεγονότος υψώθηκε η ελληνική σημαία επισφραγίζοντας και επίσημα την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Η πολυπόθητη Ένωση, ήταν το τέρμα ενός αγώνα με αίμα και θυσίες πολλές, που κράτησε άσβηστη τη φλόγα του ιδανικού της λευτεριάς από γενιά σε γενιά. Η σημερινή εκδήλωση πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, για τα εκατό χρόνια από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και οργανώνεται από το Δήμο Κισάμου σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων και το Εθνικό Ίδρυμα Μελετών και Ερευνών Ελευθέριος Βενιζέλος…  Δεν νομίζουμε, λοιπόν, ότι η παρουσίαση απόψε αυτής της πλευράς του έργου του και της σημασίας του θα πρόσθετε καινούργια πράγματα στις σελίδες που η ιστορία έχει αφιερώσει γι αυτόν. Προτιμήσαμε στην αποψινή εκδήλωση να αναδείξουμε περισσότερο τη σχέση του Ελευθερίου Βενιζέλου με την Κίσαμο και μάλιστα μέσα από ιστορικές πηγές και μαρτυρίες άγνωστες στους περισσότερους από εμάς. Ο Βενιζέλος ήρθε πολλές φορές στην Κίσαμο, περπάτησε στους δρόμους και στα χωριά, γνώρισε από κοντά ανθρώπους, συναντήθηκε με τους πολιτικούς του φίλους. Ομιλητής θα είναι ο δάσκαλος Αντώνης Σπανουδάκης, διευθυντής στο 3^ο Δημοτικό Σχολείο της Κισάμου, ακούραστος εργάτης της παιδείας μα και ερευνητής…”.    

Σύντομους χαιρετισμούς απηύθυναν ο Δήμαρχος Κισάμου Γεώργιος Μυλωνάκης, ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων, Απόστολος Βουλγαράκης, ο Γενικός Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βεζιζέλος, Νίκος Παπαδάκης ενώ απέστειλε χαιρετισμό ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος.   

Στην μακροσκελή ιστορική αναφορά του για τον Ελευθέριο Βενιζέλο ο κεντρικός ομιλητής δάσκαλος Αντώνης Σπανουδάκης υπογράμμισε τα εξής: “Πριν από 100 χρόνια να θυμηθούμε τους αγώνες και την προσπάθεια εκείνων των ανθρώπων που παραμερίζοντας οτιδήποτε αφιερώθηκαν στην ελευθερία και την Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα. Ήταν πάρα πολλοί αυτοί που αγωνίσθηκαν, γνωστοί και άγνωστοι. Όμως, αυτόν που δικαιολογημένα δεν μπορούμε ποτέ να ξεχάσουμε και που πρέπει να θυμόμαστε, να τιμούμε πιο συχνά και όχι μόνο επετειακά, είναι αναμφισβήτητα ο εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος σχετικά με τον οποίο όπως αναφέρει κορυφαίος αρθρογράφος μεγάλης αθηναϊκής εφημερίδας θα πρέπει και μάλιστα επειγόντως να διαμορφωθεί με σαφήνεια και ρεαλισμό μια ενδεχομένως νέα και πάντως σε βάθος χρόνου εθνική στρατηγική για την οποία καλούνται οι έλληνες πολιτικοί να ανατρέξουν  στα διδάγματά του. Γιατί ήταν ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί ή διαφωνεί κάποιος στις λεπτομέρειες της πολιτικής του ένας άνθρωπος με αρχές, ιδέες, οράματα, φιλοδοξίες και πάνω από όλα γνήσια αγάπη για την Κρήτη και την Ελλάδα. Η πρόταση σε μένα από τον αντιδήμαρχο Κισάμου κ. Μιχάλη Μουντάκη να παρουσιάσω μέσα από ιστορικές πηγές την όποια σχέση του Ελευθερίου Βενιζέλου με την επαρχία Κισάμου ήταν μια πρόκληση. Πρόκληση γιατί δεν είμαι ειδικός, δεν είμαι ιστορικός και δεν έχω ποτέ ασχοληθεί με το αντικείμενο που μου πρότεινε. Αυτό απαιτούσε σχετική έρευνα σε γεγονότα, πρόσωπα, επιστολές, έργα, στοιχεία και ντοκουμέντα που συνέδεσαν την επαρχία μας με τον μεγάλο εθνάρχη. Η προσπάθεια ξεκίνησε στις αρχές Οκτωβρίου, χρόνος πάρα πολύ λίγος για ένα τόσο μεγάλο και εξειδικευμένο θέμα. Τη σημαντικότερη βοήθεια έλαβα από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» και γι αυτό ευχαριστώ ιδιαίτερα τον διευθυντή του κ. Νίκο Παπαδάκη που κατά την επίσκεψή μου εκεί μου έδωσε τις πρώτες πληροφορίες. Επίσης πρέπει να ευχαριστήσω αν και ξέρω ότι έχουν αντίθετη άποψη τη φιλόλογο κα Ελένη Γεωργακάκη για την ουσιαστική της βοήθεια στην τελική διαμόρφωση του κειμένου και τη δασκάλα του σχολείου μας κα Πόπη Κουτσαυτάκη για τη βοήθειά της στην αναλλαγή των διαφανειών. Με μια ιστορική αναδρομή από τη γέννηση μέχρι και το θάνατο του μεγάλου εθνάρχη έχω προσπαθήσει να εντάξω χρονολογικά οποιοδήποτε στοιχείο κατάφερα να βρω για να είναι σχετικό με την επαρχία μας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην αναφερθώ αναλυτικά και να μην φανεί η μεγάλη πραγματικά ιστορία και προσφορά του στη χώρα μας. Στην προσπάθεια αυτή θα ακουστούν μερικά ονοματεπώνυμα γνωστά στην  περιοχή μας, όμως, αφού έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο είναι προσβάσιμα σε όλους και μπορούν να ανακοινώνονται. Επίσης θα προσπαθήσω να μην σας κουράσω αν και ξέρω πως ο χρόνος που απαιτείται για μια εισήγηση είναι περιορισμένος μολονότι είναι υπερβολικά δύσκολο να καλύψεις ένα τόσο μεγάλο θέμα στο χρόνο μιας ομιλίας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε κατά κοινή ομολογία ο μεγαλύτερος πολιτικός της νεότερης Ελλάδας, αν εξαιρέσουμε τον Ιωάννη Καποδίστρια, ήταν γιος του Κυριάκου Βενιζέλου και της Στυλιανής το γένος Πλουμιδάκη. Γεννήθηκε στις Μουρνιές Χανίων  στις; 23 Αυγούστου 1864 δύο χρόνια πριν από την τρομερή επανάσταση του 1866. Ο πατέρας του ήταν από τους ηγέτες της Κρητικής Επανάστασης…”.    

Στη συνέχεια ο ομιλητής παρέθεσε ιστορικά στοιχεία και σπάνια ντοκουμέντα για τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τη σχέση του με την Κίσαμο όπως: 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΟΜΙΛΙΑΣ ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗ ΑΝΤΩΝΗ.

Πριν αναμειχθεί με την πολιτική ο Ελευθέριος Βενιζέλος και από το 1879, μετά την ψήφιση του πρώτου δημοτικού νόμου από την Κρητική συνέλευση η οποία εγκρίθηκε από την τουρκική διοίκηση, δημιουργήθηκαν οι πρώτοι 86 δήμοι της Κρήτης. Έχει ιστορική αξία να αναφέρουμε τους πρώτους έξι δήμους στους οποίους διαιρούνταν τότε η επαρχία Κισάμου, χωρίς ωστόσο να κατονομάσω τα ανάλογα χωριά που ανήκαν σ’ αυτούς –τους αναφέρω –  όπως ακριβώς αναγράφονται στο δημοτικό νόμο. Όλοι έχουν έδρα το ομώνυμο χωρίον εκτός από το Καστέλλι που έχει έδραν την ομώνυμη κωμόπολη. Αυτοί είναι:

 Δήμος Σπηλιάς, Δήμος Βουκολιών, Δήμος Πανεθύμου, Δήμος Καστελλίου, Δήμος Μεσογείων,  Δήμος  των  Εννέα  Χωρίων.

Επίσης βουλευτές της επαρχίας Κισάμου που εξελέγησαν από τις εκλογές της 10^ης Δεκεμβρίου 1879 είναι οι εξής: Γεώργιος Βογιατζάκης, Εμμανουήλ Φουνδουλάκης, Αναστάσιος Βιδάλης και Μουλά Σερίφ Εφένδης.

…………………………………………………………………………

Το Μάη του 1904 έγινε δεκτή επιτροπή από τον Πρίγκιπα, να του επιδώσει αναφορά σχετικά με την κατάσταση στην Κρήτη. Η επιτροπή, όπως αναφέρει ο Βασίλης Στρατής Χαιρέτης στην ιστορική μελέτη «Η επανάσταση του Θερίσου», αποτελούνταν από τους: Παπαγιαννάκη, Μανουσογιάννη, Καλογερή, Φούμη και Χατζηδάκη. Η συνομιλία τους η οποία διεσώθη χάρη στο γιατρό Μουντάκη και μετέπειτα δήμαρχο Χανίων είναι η ακόλουθη:

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Έλα, μωρέ συ γέρο, να μου εξηγήσεις τι γράφει η αναφορά που μου έφερες.

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ: Η αναφορά γράφει ότι δεν πηγαίνομεν καλά, ότι τα πράγματα της πατρίδος είναι θολά. Θα σας την αναπτύξει ο κ. Φούμης.

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Και σαν δεν ξέρεις μωρέ τι γράφει η αναφορά γιατί να σε παρασύρει αυτός ο λαοπλάνος ο Φούμης, όστις δεν έχει ούτε πατριωτισμόν, ούτε σέβας, ούτε νουν;

ΦΟΥΜΗΣ: Μάθε Υψηλότατε, ότι δεν ήλθομεν εδώ δια να γίνωμεν θύματα των δεινών ύβρεων σας. Πρέπει να γνωρίζητε ότι ο κ. Παπαγιαννάκης ως γεροντότερος εξ ημών, ήλθεν όπως σας εγχειρήσει την αναφοράν της οποίας εγώ είμαι εντεταλμένος να σας αναπτύξω το περιεχόμενον. Αλλ’ ιδίως Υψηλότατε, μη λησμονείτε ότι ο κ. Παπαγιαννάκης υπήρξε Πρόεδρος της επαναστατικής συνελεύσεως και της προσωρινής Κυβερνήσεως της γιγαντομαχίας του 1866.

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Σώπα μωρέ εσύ. Εσύ μου τα κάνεις αυτά. Αν έλειπες εσύ και ο παπάς Κελαϊδής ο αντεθνικός, ο Βενιζέλος δεν θα εσήκωνε κεφάλι.

ΦΟΥΜΗΣ: Ώστε είναι περιτό να καθήμεθα.

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Φύγε.

Φεύγουν όλοι.

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Σταθείτε: Που πάτε; Δεν είπα εγώ να φύγετε όλοι. Είπα να φύγει μόνον ο Φούμης.

ΦΟΥΜΗΣ: Ημείς αποτελούμεν εν ενιαίον σύνολον και όταν φύγει ο εις, θα φύγομεν όλοι.

ΠΡΙΓΚΗΠΑΣ: Εις εμέ οφείλετε την ελευθερίαν σας και πρέπει να έχητε την κεφαλήν κάτω.

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΗΣ: Στρέφων τα νώτα του προς τον πρίγκηπα. Πηγαίνομεν, μας υβρίζει πάλιν.

…………………………………………………………………………

Παρθένιος Κελαιδής, 1830-1905: Η Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης τον εξέλεξε Επίσκοπο Κισάμου και Σελίνου το 1880. Είναι η μοναδική περίπτωση ιερωμένου, ο οποίος εκλέχθηκε Επίσκοπος και δεν αποδέχθηκε τη μεγάλη τιμή και παραιτήθηκε στις 25-10-1882, χωρίς να χειροτονηθεί.

Όταν ο Βενιζέλος είχε απολυθεί από τον Πρίγκηπα, στο σπίτι του Παρθένιου γινόταν μυστικές συνεδριάσεις στις οποίες συμμετείχαν οι Βενιζέλος, Φούμης, Πιστολάκης, Κολοκυθάς, Μάνος, Παπαδερός, Μπυράκης, κ. α. όπου και τέθηκαν οι βάσεις του κινήματος.

Εντύπωση προκαλεί η δημόσια θέση του, που στηλιτεύει τις πελατειακές σχέσεις και στην τότε πολιτική σκηνή: «Οι πλείστοι των διορισθέντων κινούσιν τον οίκτον» και «επειδή οι διορισμοί γίνονται τη συστάσει των βουλευτών, εδημιουργήθησαν όσοι βουλευταί, τόσοι φεουδάρχαι εν Κρήτη».

Κουκουράκης Κωνσταντίνος: Εφημέριος του Έλους. Δε δίστασε να δώσει αποστομωτική απάντηση στον ίδιο το Γεώργιο για όσα έλεγε για το Βενιζέλο.
«Υψηλότατε, δεν έχετε δίκιο να χαρακτηρίζετε το Βενιζέλο προδότη. Λάθος σας το είπαν. Ο Βενιζέλος έχει φάει το μπαρούτι με τις φούχτες και έχει εργαστεί και με το όπλο και με την πένα για να ελευθερωθούμε. Εγώ Υψηλότατε, ως λειτουργός του Υψίστου έχω υποχρέωση να είμαι ειρηνοποιός και να επαναλαμβάνω από του Ιερού Βήματος «Ειρήνη πάσι».

…………………………………………………………………………

Εκτός από τους παραπάνω υπήρξε πληθώρα ανθρώπων που ήταν πάρα πολύ κοντά την περίοδο αυτή στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ένας από αυτούς, ο Γεώργιος Μαρκαντωνάκης, αργότερα γερουσιαστής και βουλευτής. Ανάμεσα στους δύο υπήρξε μια ιδιαίτερη σχέση φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, που κράτησε σχεδόν μέχρι το τέλος, όπως θα δούμε αργότερα.

Ο Γεώργιος Μαρκαντωνάκης καταγόταν από τα Τοπόλια και ήταν φαρμακοποιός. Διατηρούσε φαρμακείο στα Χανιά. Υποστήριξε ενεργά την   Επανάσταση του Θερίσου. Από το φαρμακείο του στα Χανιά έφευγαν εφόδια  και συγκεκαλυμμένα μηνύματα, υπό μορφήν ιατρικών σημειωμάτων ή συνταγών. Ο Ευάγγελος Μελιγγουνάκης στο βιβλίο του «Βενιζέλου Ανάβασις» το 1955 αναφέρει: «Μετ’ ολίγας ημέρας λαμβάνω ένα σημείωμα στο Νίπος, από τον Γεώργιο Μαρκαντωνάκην τον φαρμακοποιόν, ότι «τα φάρμακα είναι έτοιμα και να έλθεις να τα πάρης». Το μήνυμα ήτο συνθηματικόν. Εγώ κατάλαβα ότι επρόκειτο περί του ταξιδίου. Έφυγα αμέσως δια Χανιά. Μετ’ ολίγον ανεχωρούμεν δι’ Αθήνας, ο Βενιζέλος, ο Φούμης, ο Μάνος κι εγώ».

Συνελήφθη τον Αύγουστο του 1905 “επί τω λόγω ότι εις το φαρμακείον του ευρέθη εφημερίς τις εκ των απηγορευμένων. Δεν εφυλακίσθη αλλ’ ετέθη μόνον εις ανάκρισιν”, όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα «Το Θέρισο».

…………………………………………………………………………

Η 1^η επιστολή με ημερομηνία 19 Ιουλίου 1905, αναφέρεται σε αδελφοκτονία που έγινε στο Καστέλλι. Αρνητική η αδελφοκτονία, θετική η μη έλευση των Ευρωπαίων για να μην νομίσουν ότι υποθάλπουν αδελφοκτονία. Ενημερώνει ότι το ταμείο της επανάστασης είναι σχεδόν άδειο και αφήνει τους υπεύθυνους να πράξουν όπως νομίζουν, αφού είναι κοντά στην περιοχή και τα γεγονότα. «Μετά μεγάλης λύπης εμάθομεν εκ της επιστολής σου την εν Καστελλίω αδελφοκτονίαν. Κατά τα λοιπά, όσον αφορά τον τρόπον καθ’ ον θα προληφθή μεν η περαιτέρω αιματοχυσία, θα επιβληθή δε η επανάστασις, σεις οι επί τόπου ευρισκόμενοι γνωρίζετε καλλίτερον πως πρέπει να ενεργήσετε. Εντεύθεν ούτε δυνάμεθα να σας δώσωμεν συμβουλή τινά. Το μόνον καθήκον μας θα ήτο να σας ενισχύσωμεν χρηματικώς, δια να ημπορέσετε να κρατήσετε αυτού επί πολλάς ημέρας ικανούς άνδρας, δια να δειχθή η δύναμις της επαναστάσεως, να ενθαρρυνθούν οι ημέτεροι και να πτοηθούν οι αντίπαλοι. Ατυχώς, το ταμείον της Συνελεύσεως ευρίσκεται εν εξαντλήσει τας ημέρας ταύτας».

Εντύπωση προκαλεί και το υστερόγραφο, που ο Βενιζέλος φαίνεται ότι δέχεται την πρόταση Μπαλαντινάκη να παρεμποδιστούν οι Μεσογειανοί αντεπαναστάτες, αναφέροντας: «να παρεμποδισθούν οι Μεσογειανοί, μετά την αισχράν αυτών διαγωγήν που έδειξαν, και από την μετά των Χανίων συγκοινωνίαν και ει δυνατόν και από τους μύλους όπου πηγαίνουν. Έχει δε το πλεονέκτημα το πιεστικόν τούτο μέτρον, ότι αποφεύγει τις την αιματοχυσίαν, ενώ συγχρόνως επιδεικνύει την δύναμιν της επαναστάσεως προς τους αντιπάλου του αγώνος».

……………………………………………………………………………

Δύο αποσπάσματα από άλλη επιστολή του Ελ. Βενιζέλου προς το Στυλ. Κολοκυθά  στις 2 Σεπτεμβρίου 1905, δείχνει ότι παρά το ότι ήταν πολύ απασχολημένος με τον ηγεσία του αγώνα, ασχολείται με την τακτοποίηση ακόμη και των πιο μικρών λεπτομερειών της διοίκησης ενώ καθησυχάζει για την προσωρινή παραχώρηση του Καστελλίου στους Ιταλούς. Αναφέρει λοιπόν: «Είσπραξις τελωνείου. Επί του παρόντος αι εισπράξεις του τελωνείου σας πρέπει να διατίθενται, 1) δια την συντήρησιν φρουράς εκ 30-40 ανδρών, η οποία, εδρεύουσα εις Δραπανιά, θα φροντίζη περί της τηρήσεως της τάξεως εις τα αμέσως έξω της Ιταλικής ζώνης μέρη». Και τελειώνει την επιστολή του: «Τα διαδιδόμενα περί επικείμενης καταλήψεως του Κολυμπαρίου υπό των Ιταλών είναι ψευδή. Εάν πρόκειται να γίνει τοιούτον τι, θα μας ζητηθή πάλιν δια συνεννοήσεως, όπως και δια το Καστέλλι. Αλλά δεν επίκειται τοιούτο τι. Διότι ακριβώς η δια το Καστέλλι συννενόησις σιωπηράν τουλάχιστον βάσιν έχει, ότι ημείς θα κατέχωμεν το Κολυμπάρι. Έως τώρα δε οι Ιταλοί φαίνονται συμμορφωμένοι εν Καστελλίω εντελώς προς τας υποσχέσεις των. Ελπίζω ότι εκ μέρους μας παραχώρησις του Καστελλίου δεν θα παρεξηγηθεί από τους φίλους μας, οι οποίοι πρέπει να είναι βέβαιοι, ότι η παραχώρησις αύτη εξυπηρετεί τον αγώνα μας πλειότερον παρά την κατοχήν αυτού».

Μια άλλη επιστολή των Βενιζέλου και Φούμη, με ημερομηνία 20 Δεκεμβρίου 1906, έχει σχέση με την περιοχή μας και συγκεκριμένα το Σφακοπηγάδι. Και οι δύο εκφράζουν την έντονη αποστροφή αλλά και την ανησυχία τους για το φόνο ενός χωροφύλακα από κάποιον Βενιζελικό Ραφτάκη.  Εδώ παρατηρούμε ένα Βενιζέλο πολύ αυστηρό γιατί διορατικός όπως ήταν, έβλεπε πολιτική εκμετάλλευση από τους αντιπάλους. «Διατελούμεν κατάπληκτοι από την αναγγελίαν του νέου κακουργήματος του Ραφτάκη του εν Σφακοπηγαδίω δηλαδή νέου φόνου χωροφύλακος. Τι ζημίαν θα φέρει το νέον τούτο κακούργημα κάλλιστα βέβαια συναισθάνεσθε. Οφείλει να εννοήσει ο άνθρωπος ούτος ότι οφείλει να εγκαταλείψει το έδαφος της Κρήτης. Πρέπει όλοι οι φίλοι μας να ειδοποιηθούν πως όστις θα τον περιθάλψει θα καταδιωχθεί εν τιμιότητα και ότι καμμίαν συνδρομήν δεν θα εύρη από ημάς. Άμα το μάθει τούτο, όπως πεισθεί ότι δεν είναι πλέον εδώ η θέσις του».

…………………………………………………………………………

Λεωνίδας Λιονάκης: Καταγόταν από τα Παπαδιανά Ινναχωρίου και ήταν δικηγόρος. Εκλέχτηκε βουλευτής με το κόμμα του Πρίγκιπα. Αν και αυτός ήταν στο αντίπαλο στρατόπεδο τον αναφέρω για το λόγο ότι δε γλίτωσε τα σχόλια μέσω της σατυρικής ρίμας του χαρισματικού λαϊκού ποιητή Ιωάννη Παντελάκη ή Παντελογιάννη, θερμού οπαδού του Θερίσου: «Στην Κίσαμο ‘ταν ο Λιονής, στο Ρέθυμνο ο Μώρος, προδότες θα πεθάνουνε αν παν στο Άγιο Όρος». «Στην Κίσαμο ‘ταν αρχηγός ο λέοντας Λιονάκης, μα ο Μαλανδράκης έφθασε μαζί κι ο Πιστολάκης». «Ο Μαλανδράκης σ’ έκαμε μαζί κι ο Πιστολάκης και τρύπωνες εις τα κλαδιά κι όπου κι αν ήτο ρυάκι. «Θυμήσου καπετάν Λιονή, προδότ’ απατεώνα, το γίβεντο που έπαθες μέσα στο Κωρφαλώνα».

……………………………………………………………………………

Από το αρχείο Κλέαρχου Μαρκαντωνάκη  βλέπουμε επιστολή στις 26-4-1914 του Λ. Ρούφου, γενικού διοικητή Κρήτης,  προς τον Ελ. Βενιζέλο σχετικά με την ανάγκη εκτέλεσης δημοσίων έργων στην Κρήτη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά μελέτης για την εγκατάσταση τηλεγραφικής γραμμής προς Κίσαμο και Σέλινο. Συγκεκριμένα αναφέρεται: «Από δευτέρας αρχίζει από την Ελβετή Steffan η μελέτη τηλεγραφικής γραμμής προς Κίσσαμο και Σέλινο και ούτω θα συμπληρωθεί ολόκληρον το δίκτυον της τηλεγραφικής συγκοινωνίας».

…………………………………………………………………………

Από το γραφείο διευθύνσεως δημοσίων έργων, μπορούμε να δούμε κατοχυρωθέντα έργα από 1^ης Οκτωβρίου 1913 έως και 15 Σεπτεμβρίου 1914,.  Ενδεικτικά αναφέρω μερικά απ’ αυτά:

Έργα οδοποιίας: κατασκευή γέφυρας Κούνενι (7.000), τοποθέτηση σιδηρών δοκών της επί του ποταμού Σελίνου παρά τα Νοπήγεια γέφυρας (760), τοίχος εις οδόν Ταυρωνίτη – Βουκολιών εις οχετόν πλησίον οικίας Στ. Γαλανάκη (250)

Οικοδομικά έργα: επισκευή υποτελωνείου Καστελλίου Κισάμου (3.000), επιδιόρθωσις υδραγωγείου Σπηλιάς (250)

Έργα υπό δημοπρασίαν: ελαιοχρωματισμός κ. λ. π. γέφυρας Ταυρωνίτου (6.000)

Έργα υπό μελέτην: οδός Καλουδιανών – Έλους, τμήμα Φάραγγος Τοπολίων – Έλους, οδός Πανεθύμου, τμήμα Δρακώνος – Κανδάνου (αρξομένης εντός του μηνός)

…………………………………………………………………………

« Οι εργάτες δούλευαν μέσα στον ήλιο ή και στη βροχή και στο τρομερό ρεύμα αέρα που σχηματίζεται, δεμένοι πολλές φορές από τη μέση τους με σκοινιά που η άλλη άκρη τους δενόταν σε κάποια γερή ρίζα θάμνου ή σε κάποιο βράχο. Τα φουρνέλα ανοίγονταν με το καλέμι και τη βαρειά. Ένας εργάτης κρατούσε το καλέμι που ήταν στην άκρη πλακωτό, όπως ένα κατσαβίδι, και μετά από κάθε κτύπημα που έδινε ο άλλος με τη βαρειά, του έδινε μισή στροφή. Έτσι το καλέμι καρφωνόταν πιο εύκολα στο βράχο. Κάθε τόσο έριχναν λίγο νερό στην τρύπα για να μην πετιέται η σκόνη να τους τυφλώνει.

Για τη σήραγγα στην αρχή σκέφτηκαν πως δεν χρειαζόταν κτίσιμο, αφού ολόκληρη ήταν λαξεμένη στο βράχο. Όμως συνέχεια έτρεχε νερό από διάφορα σημεία και αρκετές φορές ξεκόλλησαν βράχια και χώματα κι έπεσαν κάτω φράζοντας το δρόμο. Έτσι αποφασίστηκε αργότερα το χτίσιμό της».

……………………………………………………………………………

Στις 11 Νοεμβρίου 1931 υπάρχει υπόμνημα του Μιχ. Αναστασάκη προς τον Ελ. Βενιζέλο σχετικά με τα ζητήματα του αγροτικού κόσμου του νομού Χανίων.

Αφορά τα προβλήματα και τα αιτήματα των ελαιοπαραγωγών των Χανίων, όπως τη λειτουργία του οργανισμού ελαίου, το ζήτημα της πενταετούς χρεολυτικής πληρωμής των χρεών τους, τα δάνεια της Αγροτικής Τράπεζας, την εγκατάσταση γεωπόνων στα επαρχιακά κέντρα, το ζήτημα των ελαιοπυρήνων κ. α.

         Στις 14 Νοεμβρίου 1931 έρχεται η απάντηση του ιδιαιτέρου γραμματέα του Ελ. Βενιζέλου, κ. Στεφανίδη, με το οποίο απαντά  στο υπόμνημα του Αναστασάκη προς τον Πρωθυπουργό. Τον ευχαριστεί εκ μέρους του Ελ. Βενιζέλου για το υπόμνημα που του είχε στείλει και τον πληροφορεί για τις ενέργειες που είχαν γίνει για τη διευθέτηση των ζητημάτων που ανέφερε, όπως την αναστολή των αγροτικών χρεών, τα δημόσια έργα κ. τ. λ.

……………………………………………………………………………

«Εξ όσων και εις προηγούμενον μου έγγραφον ότι ο καταβαλλόμενος παρ’ ημών φόρος δια τα εισαγόμενα και εξαγόμενα εκ Καστελλίου εμπορεύματα ουδόλως εξυπηρετεί τον σκοπόν δι ον επιβαρινόμεθα, αλλά και εκατόν έτη αν παρέλθουν είναι αδύνατον να γίνει εις Καστέλλιον λιμήν, …………….. , λαμβανομένου υπόψιν ότι οι εργάται ηργάζοντο εντός της θαλάσσης μέχρι λαιμού,

……………………………………………………………………………

Τηλεγράφημα του Φαρμακευτικού Συλλόγου Χανίων – Ρεθύμνου στον πρωθυπουργό, τον πρόεδρο της γερουσίας και τους γερουσιαστές Μαρκαντωνάκη Γεώργιο, Μητσοτάκη, Φωτάκη και Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, τον Αύγουστο του 1932 αναφέρει: «Παρακαλούμεν ακυρωθεί παρά γερουσίας ψηφισθέν φαρμακευτικόν νομοσχέδιον αναγνωρίζον πρακτικούς φαρμακοποιούς, καταστρέφον ηθικώς υλικώς επιστήμονας».

…………………………………………………………………………

Και πάλι τηλεγράφημα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1932 προς τον Σοφοκλή Βενιζέλο, το οποίο θα επέδιδε στον Γεώργιο Μαρκαντώνη, ανάφερε: «Σοφοκλής μου ανακοινοί ότι επέρασεν η έξαψις και ότι ανεγνώρισες ότι δεν επιτρέπεται παραβίασις κομματικής πειθαρχίας. Είμαι ευτυχής μανθάνων ότι δεν διεκόπη αποτόμως, ως εδηλώθη προς στιγμήν, στενός σύνδεσμος διατηρηθείς επί μακράν δεκαετηρίδα εν μέσω τόσων εξαιρετικών περιστάσεων. Βενιζέλος».